TÜLÜTABAK geleneğini tiyatroya indirgerseniz, kuva-yı milliye ile, milli mücadele ile ilişkilendirmeleriniz de tamamen teatral olur.
Hem zaten Balıkesir milli mücadelesinin bütününü kenara bırakıp tülütabakları öne çıkarmak da kuva-yı milliye ruhuyla bağdaşmaz. Tülütabak, 6 Eylül Kurtuluş Günü’ne özel bir ritüeldir; o günün bütünü değil.
Korkutma geleneğidir.
Karalara boyanmış ve hayvan postlarıyla sarmalanmış vücutlar, kıllı tüylü suratlar, asalı, çanlı aksesuarlar ve neyi temsil ettiği bilinmeyen şekilsiz danslarıyla ortalıkta koşuşturan tülütabakların amacı insanları, özellikle de çocukları korkutmaktır.
Bu kostüm ve korkutma geleneğinin temellerine inmek gerek. Paganlık, şamanlık dönemlerinden beri benzer korku ritüelleri mevcut. Kimi hıristiyan toplulukların kutladığı cadılar bayramı da bu formatta. Tülütabakların, işgal günlerinde palikaryayı korkutup kaçırdığı şeklindeki anlatımların eksiğini fazlasını, eğrisini doğrusunu bilmek gerek.
Kimi yerel tarih araştırmacılarının yayımlanmış yazılarında, işgal askerlerini korkutup kaçırma gibi bir eylemin olmadığı şeklinde tespitleri mevcut.
Yine de biz geleneğe sadık kalalım, tülütabaklığı kutsayalım.
Kutsuyorsak eğer, sadece tiyatro klişesine indirgemek yanlış o zaman.
***
BALIKESİR’de ilk kez bu denli hareketli sanatsal bir aktivite yaşanıyor.
Altıeylül Belediyesi’nin ‘uluslararası’ diye isimlendirdiği Tiyatro Festivali geldi geçti.
İkincisi olur mu bilmiyoruz.
Doksanlı yıllarda Kavun Festivali de düzenlemiştik. Birinci Geleneksel Kavun Festivali olarak kutladık.
İkincisi olmadı.
Gelecek yıl tümüyle seçim odaklı bir çalışma takvimi içinde olacaklar; tiyatroya, festivale zaman ayırabilecekler mi bilmiyoruz.
Hem zaten bu festivalin kırmızı pantolonlu çocuğun gazıyla yapıldığını düşünürsek..
Yarın “benden buraya kadar” deyip ayrıldığında.. Ya da anlaşmazlık yüzünden görevden el çektirilmesi falan söz konusu olduğunda..
Altıeylül Belediyesi’nde tiyatro işlerine kim dönüp bakacak?
İkincisinden şüphemiz var o yüzden.
***
BALIKESİR’in ‘kültür sanat şehri’ olarak anıldığı ellilere – altmışlara atıf yapan yok dikkat ederseniz.
Pek çok sosyolojik sebeple kültüre, sanata sırt çevirmişliğimizin iyi irdelenmesi lazım.
Bir zamanlar devlet ve özel tiyatroların en seçkin oyuncuları, en sevilen oyunları sahneliyordu bu şehirde.
Senfonik konserlerin, opera aryalarının duyulduğu yıllardı.
Biz yaşamadık; anlatanlardan biliyoruz az çok.
Sanat Şehri’nden, sanatı en geriye atan şehre dönüşmüşüz. Bu dönüşümün müsebbiplerini de sorgulamak lazım.
Bu noktada, bir ilçe belediyesinin ‘tiyatro festivali’ adı altında sanatsal aktivitelere zaman ayırması elbette alkışlanmalı.
Altıeylül Belediyesi bu anlamda iyi bir iş çıkardı.
***
..VE FAKAT, bu şehri yönetenlerin kentsel belleği yok maalesef.
Bu şehrin yakın tarihinde kültürle, sanatla anılmışlığından bihaber olduklarına eminiz. Kültür Şehri Kimliğinde izi, emeği olan insanların, bırakın sarfettikleri emeği, isimlerini dahi bilmediklerine de eminiz.
Sahnede bir komediyi, bir çocuk oyununu, bir tragedyayı izlerken meselâ..
Balıkesir’in açık hava sinemacılığındaki öncülüğünü, sanatın pek çok dalında ortaya koyduğu performansı, yetiştirdiği sanatçıları, sahnelenen oyunları, düzenlenen konserleri, imar rantına kurban edilen salonları, rantçılığın sanata galebe çaldığı yozlaşmayı da az biraz düşünmesi gerekmez mi?
O dönemde şehrin sanatla anılmasında emeği olanların, en azından isimlerini zikredip ruhlarını şad etmeleri gerekmez mi?
Ellerinde gökkuşağı renklerinden oluşan bantları sallayan tiyatro emekçileriyle, şehrin sokaklarında bando mızıka eşliğinde kortej yapan atanmışın, seçilmişin pürneşe yürüyüşü de tiyatrodur bir nevi; siyaset tiyatrosu!
***
ALTIEYLÜL Belediyesi’nin iyi niyetle attığı bu adımı alkışlarken.. En başta dikkat çektiğimiz tülütabak olgusunun yeniden değerlendirilmesini öneriyoruz.
