GEÇEN hafta Büyükşehir Meclisi’nde Balıkesir’deki arkeolojik kazı alanlarıyla ilgili sunumlar vardı.
Meclis aritmetiğini değiştirecek üyelik düşürme operasyonlarının hay huyunda o konu da kimvurduya gitti!
Hepi topu otuz – otuz beş kişinin izlediği canlı yayında, kazı başkanı akademisyenler önemli şeyler anlattı. Ne ki, Meclis üyeleri bile tahammül edemedi, hepi topu bir saat süren sunuma. Bazıları grup halinde dışarıya çıktı, bazıları uyukladı, bazıları dinliyormuş gibi yapıp cep telefonuyla oynadı.
Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz’a bile bir rehavet çöktü ki, son sunum için kürsüye çıkan hocayı uyarıp, biraz heyecan katmasını istedi!
***
EVET EVET, Büyükşehir Meclisi’nin sosyal medyadan yaptığı canlı yayınları otuz – otuz beş kişi izliyor.
Bir milyon iki yüz bin nüfuslu Balıkesir’in Büyükşehir Meclisi toplanmış, memleketi ilgilendiren pek çok şey konuşuluyor; halkın ilgisi sıfır!
Tabi işi gücü bırakıp iki – üç saat süreyle Meclis’i izlemeye kimsenin vakti yok.
Siz gündeme gelen konuları gazete sütunlarında, internette dillendirirseniz, haber veya yorumla ilgili üç beş dakikalık videolar falan yayınlarsanız.. O zaman tıklayıp izliyorlar.
Canlı yayını bizim gibi birkaç gazeteci ve vakti bol olanlar izliyor sadece.
***
PROF. DR. Gürcan Polat, yıllardır kazı başkanlığı yaptığı Antandros antik kentindeki son durumu anlattı ilkin. Ardından Prof. Dr. Nurettin Koçhan Erdek’teki Kyzikos antik kenti ve Hadriyan Tapınağı kazıları hakkında bilgi verdi.
Prof. Dr. Kaan İren, Manyas Gölü kenarındaki Daskyleion kentinin tarihini anlattı; kazılarda ortaya çıkarılan eserleri gösterdi. Önemli bir bilgi daha verdi.. Lidya mutfağı kazısı yapıyorlarmış; şu anda Lidya mutfağıyla ilgili tek kazıymış. Ortaya çıkardıkları mutfak kalıntıları arasında fare, kedi, balık kemikleri, kap kacak, hâtta yemek kalıntıları bulunmuş.
Kaan İren, Daskyleion’un ‘çok kültürlü’ bir yerleşim yeri olduğuna dikkat çekti sunumunda. Frigler, Lidyalılar, Persler, Makedonlar üst üste, yan yana yaşamışlar. Şöyle dedi: “Çok kültürlülük barış içinde birlikte yaşamayı getirebilmiş, günümüze güzel bir projeksiyon sunuyor.”
En son Hüseyin Murat Özgen, Burhaniye Adrmytteion kazıları hakkında bugüne kadarki gelişmeleri özetledi.
Yücel Yılmaz, uykudan yeni uyanmış ifadesiyle, “bunu nasıl telaffuz edeceğiz hocam” diye sordu.
“Adramiton” dersin, zor değil yani.
Kazı başkanının, Kyzikos’taki Hadriyan Tapınağı’nın “en büyük tapınaklardan biri” olduğunu söylemesi üzerine, “gerçekten en büyüğü mü” diye sordu ayriyeten…
***
ARKEOLOJİK kazılar uzun yıllardır yılın iki üç ayı yapılabiliyordu. Mevsim koşulları ve kaynak yetersizlikleri nedeniyle yılın iki – üç ayında iğneyle kuyu kazıyordu akademisyenler.
Kazıların süresi on iki aya çıkarıldı şimdi. Kültür Bakanlığı devam eden kazılarla ilgili belli bir maddi destek sağlıyor. Burada asıl görev yerel yönetimlere düşüyor. Valilikler ve belediyelerin sahiplenmesi gerekiyor.
Balıkesir’de birkaç yıl öncesine kadar arkeolojik kazılarla ilgili yerel yönetimlerin önemli bir desteği olmuyordu. Bütçesini ancak kendi görev alanındaki işler ve personel giderlerine ayırabilen belediyeler, kazı çalışmalarının maddi kısmında pek yoklardı.
İlçe belediyeleri de maddi olmasa bile alet, ekipman, iş makinası desteği veriyordu.
Büyükşehir Belediyesi kurulalıberi, arkeolojik kazılara kaynak ayrılabiliyor.
Bu hususta kazı başkanı hocalar, Büyükşehir Belediyesi’ne defalarca teşekkür ettiler Meclis’teki sunum sırasında.
***
KİMİNE göre taş topraktır arkeoloji. Pek çokları için gereksiz bir iştir. Zaman kaybıdır.
Oysa, tarihin akışını değiştirebilecek keşifler söz konusu olabiliyor arkeoloji bilimi sayesinde.
Bizden önce bu topraklarda yaşayan nice medeniyet var sonuçta. Anadolu, on binlerce yıldır birbirinin üstüne kentler, devletler, imparatorluklar kurulan önemli bir coğrafya.
Bugün ‘toprak altındaki taş parçaları’ olarak görülen kalıntılar gün yüzüne çıktıkça, geçmişle ilgili daha somut verilere ulaşabiliyor insan.
Arkeoloji, turizmle yan yana geldiğinde, çok önemli bir gelir kapısı ortaya çıkıyor. Bugün Balıkesir’in dört ayrı noktasında, dört ayrı antik uygarlığın izlerini arıyoruz. Kazılar devam ettikçe daha büyük, daha önemli keşifler söz konusu olabilecek.
Bu, tarih turizmi açısından Balıkesir için çok önemli bir değer.
***
BALIKESİR arkeolojik varlıklarıyla Batı Anadolu’nun önemli kentlerinden biri.
Kısmen gün yüzüne çıkarılmış ya da toprak altında güneşe kavuşmayı bekleyen sayısız varlığıyla, arkeolojik bakımdan zengin bir bölgeyiz.
O yüzden zaten mezarcımız çoktur; bilinçsizce orayı burayı kazıp hazine ya da paraya tahvil edilebilecek tarihsel obje arayanlarımız çoktur. Polisi, jandarması gün geçmiyor ki bir yerde kaçak kazı operasyonu yapmasın, mezarcıları ve kullandıkları malzemeleri ele geçirmesin!
Bunun önüne geçmek için, gerek kazı alanlarında, gerekse kazı yapılmayan ancak varlığı bilinen yerlerde güvenlik önlemlerini arttırmakta yarar var.
***
ARKEOLOJİ, iğneye kuyu kazmaktır. Ağır yürür. İnşaat temeli kazmaya benzemez.
Kepçelerle, iş makinalarıyla haldır huldur kazamazsınız yani.
O yüzden, “kazı alanında çalışmalar çok ağır gidiyor, daha hızlı olunmalı” türü tepkiler anlamsız.
Tabi toprak altından çıkan sütunu, lahiti, heykeli, mermer parçaları falan inşaat alanında dolgu malzemesi olarak gören zihniyete bunu kolay anlatamazsınız.
***
BÜYÜKŞEHİR Belediyesi’ni pek çok açıdan eleştiriyoruz. Ama arkeolojik çalışmalara verilen değer konusunda alkışlamak gerekiyor.
En basitinden, Balıkesir’de devam eden kazı çalışmaları hakkında Meclis üyelerine bir sunum yapılması bile, bu işe zaman ayrıldığının, önemsendiğinin delili.
Ayrıca Büyükşehir Belediyesi’nin ev sahipliğinde ikinci kez Arkeoloji Buluşmaları adı altında geniş katılımlı toplantılar düzenlendi Balıkesir’de. Bu yıl Bandırma’da üçüncü kez yapılacağını öğrendik.
Bu toplantılar kitaplaştırılıyor, böylece Balıkesir kent belleği adına önemli bir hizmet ortaya konuyor.
***
EFES, Truva, Sart gibi Batı Anadolu’nun önemli antik yerleşmelikleri önemli bir turizm potansiyeline sahip ve dünyanın her köşesinden turist yağıyor buralara. Elindeki varlığa karşın tarih turizmini kazanca dönüştüremeyen Balıkesir’in bu işe daha sıkı sarılması gerekiyor.
Devam eden Kyzikos, Antandros, Adrmytteion ve Daskyleion kazılarının dışında, varlığı bilinen başka antik kentleri de var bu bölgenin.
Truva ile bağlantılı Kazdağları ve Edremit Körfezi bölgesinde, bir zamanlar kendi çapında önemli, stratejik kentlerin varlığından söz edilir hep. Bazılarında sondaj çalışmaları yapılmış, arkeolojik varlığa dair tespitler ortaya konmuş. Tabi kazı çalışması yok henüz.
Zamanla onlar da gün yüzüne çıkacaktır.
Tabi arkeolojik varlığın üstünü örten toprak çoğu kere özel mülkiyet olarak karşımıza çıkıyor. Vatandaşın tarlası, zeytinliği, ya da üstüne binaların dikildiği arsalar. Bu anlamda kamulaştırma çalışmalarının yapılması gerekiyor. Ne ki, bu durumda devletle vatandaş karşı karşıya gelebiliyor.
***
SUNUMUN sonunda, Edremit Belediye Başkanı Hasan Arslan kürsüye çıkıp, “her şeyi konuştunuz ama, bizim kültür rotası konusuna hiç değinmediniz” sözleriyle sitemini dile getirdi.
Oysa Antandros odaklı, AB destekli, sertifikalı bir rota bu; yıllardır üzerinde çalışılıyor ve önemli mesafeler katedildi.
Edremit’le Roma arasında oluşturulan Aeneas Kültür Rotası, tarih turizmini geliştirecek bir proje.
Hasan Arslan, “bizim çabamız yadsınıyor” siteminde haklı. Edremit Belediyesi’nin bu rota için yıllar önce başlattığı çalışmalar ve gelinen nokta küçümsenemez.
Projenin paydaşları, Kültür Rotası’nın yaşama geçirilmesi adına attıkları imzaların gereğini yapmalı.
Hasan Arslan’ın “bu projeye sahip çıkın” çağrısını ve Antandros’un ören yeri olarak belgelenmesi talebini haklı buluyoruz.
Büyükşehir Belediyesi ve Balıkesir Valiliği de projenin paydaşı olduğuna göre.. Rota konusuna daha sıkı sarılmakta yarar var.
