Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği ana Ekinoks denir.
Baharın habercisi olan 21 Mart İlkbahar Ekinoksunda gündüz ile gece süreleri birbirine eşitlenir. (Fransızcadan dilimize geçen kelimenin anlamı gece gündüz eşitliğidir) Bu durum ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere yılda iki kez tekrarlanır.
Kuzey ve Güney Yarım Küre’de güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. O anda gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de gündüzler, gecelerden uzun olmaya başlar. Güney Yarım Küre’de ise tam tersi olur. Bu tarih Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar, Güney Yarım Küre’de ise sonbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer ve bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.
Dünya’da her yıl iki ekinoks yaşanır: biri 21 Mart “ilkbahar ekinoksu” diğeri ise 22 Eylül “sonbahar ekinoksu“olarak adlandırılır ve Kuzey ve Güney Yarımkürelerde farklı tarihlere sahiptir.
Mart ekinoksu Kuzey Yarımküre’de ilkbahar ekinoksu, Güney Yarımküre’de ise sonbahar ekinoksudur. Aynı şekilde Eylül ekinoksu Kuzey Yarımküre’de sonbahar ekinoksu, Güney Yarımküre’de ise ilkbahar ekinoksudur.
İLKBAHAR EKİNOKSU
Mart ekinoksu zamanında hepimizin fark edebileceği çok daha fazla etki ortaya çıkmaktadır. Kuzey Yarımküre’de Mart ekinoksu daha erken gün doğumu, daha geç gün batımı ve filizlenen bitkiler getirir.
Ekvatorun güneyinde ise tam tersi bir mevsim yaşanır – daha geç gün doğumu, daha erken gün batımı, daha soğuk rüzgarlar, kuruyan ve dökülen yapraklar.
Ekinokslar ve gündönümleri Dünya’nın kendi ekseni üzerindeki eğiminden ve yörüngesindeki durmak bilmeyen hareketinden kaynaklanır. Ekinoksu gökyüzümüzün hayali kubbesinde gerçekleşen bir olay olarak ya da Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesinde gerçekleşen bir olay olarak düşünebilirsiniz.
GÜNDÖNÜMLERİ VE EKİNOKS TARİHLERİ
21 Mart (ekinoks) : Gece ve gündüz eşit olur, bizim bulunduğumuz kuzey yarım kürede ilkbahar başlarken güney yarımküre sonbahara girer.
21 Haziran (Yaz gündönümü): Yılın en uzun gündüzü ve en kısa gecesinin yaşandığı zamandır.
Bir diğer adı da Yaz gündönümüdür. Kuzey yarım kürede yaz başlarken güney yarım kürede kış başlar.
23 Eylül (ekinoks): Gece ve gündüz eşit olur. Kuzey yarımkürede yaz biter, sonbahar başlar. Güney yarımkürede ise bahara geçiş olur.
İLKBAHAR VE SONBAHAR EKİNOKSLARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ NEDİR?
1- Güneş ışınları Ekvator’a dik gelir.
2- Güneş ışınları her iki yarımküreye aynı açılarla gelir.
3- Dünya’daki durgun sularda gel-git genliği artar.
4- 21 Mart tarihinden 23 Eylül tarihine kadar ışınlar Ekvator’un kuzeyindeki noktalara dik geldiğinden Kuzey Yarımküre‘de gündüzler, Güney Yarımküre’den daha uzundur. 23 Eylül’den 21 Mart’a kadar ise Güney Yarımküre‘deki gündüzler Kuzey Yarımküre’den daha uzundur.
5- 21 Mart Kuzey Kutup Noktası’nda, 23 Eylül ise Güney Kutup Noktası’nda 6 aylık gündüzün başlangıç tarihleridir. Güneş, ekinokslarda tam doğudan doğup tam batıdan batar.
6- Güneş’ten her iki yarımküreye gelen enerji miktarı eşit olmasına rağmen, sıcaklık birikiminin farklı olması nedeniyle, sıcaklıklar eşit değildir.
7- Güneş ışınları kutup noktalarına teğet geçtiğinden, aydınlanma dairesi kutup noktaları üzerinde oluşmuştur. Kutuplarda alacakaranlık yaşanır.
8- Tüm Dünya’da gece ve gündüz süreleri eşittir (Ekinoks).
9- Aynı meridyen üzerindeki tüm noktalarda Güneş aynı anda doğup, aynı anda batar.
10- Her iki yarımkürede bahar mevsimlerinin başlangıcıdır. 21 Mart Kuzey Yarımküre’nin ilkbaharı, Güney Yarımküre’nin sonbaharıdır. 23 Eylül Güney Yarımküre’nin ilkbaharı, Kuzey Yarımküre’nin sonbaharıdır.
