Burhaniye yaylalarını bu beldenin halkı dışında pek bilen ve tanıyan yoktur. Ancak son yıllarda bazı popüler araştırmalarla tanıtılmaya çalışılmıştır.
Günümüzde Edremit’in aktif yaylaları yoktur. Havran’ın birkaç yaylası vardır. Fakat Burhaniye’nin 10 kadar köyünün yaylası vardır.
Burhaniye, Osmanlı arşiv belgelerinde Kemer veya Kemer-i Edremit olarak geçer. Abdülhamit’in saltanat yıllarında adı Burhaniye olarak değiştirilmiştir. Kemer adı antik bir su kemerinin (akvadukt) kalıntıları sebebiyle Türkler tarafından verilmiştir. Söz konusu su kemeri dağlardan kıyıdaki antik kente (Adramittion) su getiriyordu.
Günümüzde de Karadere güzlesi yakınındaki Düdüklü suyu Burhaniye’ye getirilmiş ve çeşmelerle mahallelerin istifadesine sunulmuştur.
***
Burhaniye yaylaları her bakımdan ilginçtir. Akdeniz bölgesindeki yörük yaylalarından farklıdır. Her şeyden önce rakımlar farklıdır. Akdeniz’in yörükleri develeri ve sürüleriyle sahilden dağlara 2000-2500 m yukarılara çıkarlar. Burada çadırlarını kurarak hayvansal ürünler (peynir-tereyağ) imal ederler. Eskiden kış mevsimine doğru sahile indiklerinde köy vasfını kazanmamış derme çatma kulübelerde barınırlardı. Dikey istikamette yapılan ve her sene tekrarlanan bu periyodik göçe coğrafyada transhümans denir. Sadece Türkiye’nin Akdeniz bölgesinde değil, Yunanistan’da, İtalya’da, Fransa ve İspanya’da da bu tür faaliyetler görülür. Coğrafyacılara göre alt ve üst zon arasındaki bu periyodik hareketlerin sebebi Akdeniz coğrafyasının (ikliminin, jeomorfolojisinin) ortaya koyduğu şartlardır.
Burhaniye’de yaylacılık için en fazla 1000 m’ye kadar çıkılır. Zaten en yüksek nokta 1344 m olan yüksek kesimde 500 m rakımında bile yayla mevcuttur. Yaylacıların alt zonda sabit köyleri vardır. Bunlar sosyolojik ve coğrafi açıdan karakteristik köylerdir. Tüm köy halkı da yaylaya gitmez. Fakat çoğunluk gider. Mıntıkada develerle göç olayı yoktur. Muhtemelen ortadan kalkmıştır. Fakat Burhaniyeliler deveye çok aşinadır. Eski deveciler ve deve kervanlarının yadigarlarını yapılan deve güreşlerinde görmekteyiz. Burhaniye’de yaylacılık faaliyetleri yarı-göçebe bir özellik taşıyor. Faaliyetlerin olduğu zaman süresinde köyden ayaklarını tamamiyle kesmezler. Sık sık köylerine ve Burhaniye pazarına inerler. Bu yönüyle de Buradaki yaylacılık faaliyetleri ve yaylalar Akdeniz göçerlerinin veya yörüklerinden farklıdır.
***
Burhaniye yaylaları Madra (1344 m), Şabla (1111m) ve Yaylacık (1220 m) olmak üzere üç dağa dağılmıştır. Yaylalar zonu 500 m’den itibaren başlar. Alt zon ve üst zon söz konusudur. Zonların mikroklimaları birbirinden farklıdır. Yazın alt zon sıcak-kurak üst zon serin-nemlidir. Üst zon su kaynaklarınca zengindir. Daha çok yağış (yağmur-kar) aldığı gibi jeolojik yapısı sebebiyle yeraltına sızan sular kayaların içinde depolanmakta ve müsait yerlerden pınarlar (kaynaklar) halinde yeryüzüne çıkmaktadır. Her yaylanın civarında kır çeşmeleri, pınarlar vardır. Bu yaylalar, bu dağlar Altınova, Ayvalık, Gömeç, Burhaniye ve Havran beldelerinin su kaynaklarıdır. Üst zon ot örtüsü bakımından da zengindir. Nisan sonlarından Temmuz ortalarına kadar yeşil ot bulunur. Koyun sürüleri buralarda dolaştırılır.
Köylerde yaşayanlar Nisan ortalarından veya Mayıs başlarından itibaren yaylalara göç etmeye başlar ve Kasım başına kadar yaylalarda kalır. Yaylalarda hayvancılık esastır. Koyun, kılkeçisi ve az miktarda inek yaylalarda otlar. Keçiler çalıların filizleriyle beslenir. Büyük çapta sürüler yoktur. Yağ peynir gibi süt ürünleri üretilir ve Burhaniye pazarına satmaya götürülür.
Yaylacıların ikinci ekonomik faaliyeti sebze ve meyve yetiştirmektir. Su kaynaklarından faydalanarak sebzeler sulanır. Domates, biber, patlıcan bilhassa barbunya fasulyesi üretilir. Hepsi de organiktir. Meyvelerden erik, elma, badem, ceviz, karadut, armut, yetiştirilir. Böyren yaylasının ardıç kokulu elmaları meşhurdur. Kestane devşirilir. Kestane toplulukları Madra dağındadır. Bu nedenle onları toplamak için güzün de kalmak icap eder. Güzleler bunun için vardır (Karadere güzlesi gibi).
***
Burhaniyenin yaylaları şunlardır:
Karadere Köyünün Yaylaları
Karadere , Burhaniye’nin büyücek ve tarih bakımından eski köylerinden biridir. En azından 500 yıllık bir köydür. Aynı adı taşıyan akarsu vadisinin içinde kurulmuştur. Karınca çayı havzası dahilindedir. Köyün etrafında zeytinlikler vardır. Rakımı 190 m olan köy Burhaniye merkeze 10 km uzaklıktadır. Karadere’den itibaren dağlar başlar. 5 yaylası mevcuttur. Bunlar:
1-Ayıklıören yaylası:
Karadere’nin kuzeyine düşer. Köye 4.5 km uzaklıktadır. Büyük Yaren tepenin güneybatı eteğinde 540 m rakımındadır. Yaylanın etrafında suları bol gür kaynaklar vardır.. 1573 yılına ait Osmanlıca belgelerde Ayıklıören adı aynen geçmektedir. Kış aylarında da oturulan bu yaylada 20 hane yaşamaktadır. Yaylada küçükbaş hayvancılık yapılır (koyun, keçi). Elma, badem, ceviz, karadut yetiştirilir. Sebzelerden de sulama ile börülce, barbunya, fasulye üretilir.
2-Tilkicik Yaylası:
Karadere’den kuzeydoğuya doğru giden toprak yol takip edilirse Böyren yaylasına gelmeden önce Tilkicik yayla karşımıza çıkar. 600 m rakımındadır. Burhaniye’ye uzaklığı 24 km, Karadere köyüne 9 km dir. 15 hane olan yaylada genellikle küçükbaş hayvancılık yapılır. Meyvelerden karadut yetiştirilir.
3-Böyren yaylası:
Burhaniye merkeze 26 km uzaklıktadır. Karadere’ye ise 11 km,. Köyün doğusuna düşer. Tilkicik yayla üzerinden gidilir. 700 m rakımındadır. Yaylada 10 hane yaşamaktadır. Yayla mevsimi bitince köylerine dönerler. Yaylanın su kaynakları boldur. Bilhassa etrafı ardıç ormanları ile çevrilidir. Havası sağlam ve ardıç kokuludur. Kokar ve boylu ardıç (Juniperus foetidissima, Juniperus excelsa) olmak üzare iki ardıç türü vardır.Ardıç ormanları tehlike altındadır. Yaylanın bilhassa elması meşhurdur.
Böyren yaylasındaki hane sahiplerinden bazıları küçükbaş, bazıları da büyükbaş hayvancılık ile uğraşmaktadır. Hayvancılığın yanında bahçe tarımı da yapılmakta olup, üretilen sebze (domates, biber, patlıcan ve fasulye vb.) ve meyveler (badem, elma, karadut, ceviz, kestane, incir, kiraz ve erik) her pazartesi günü Burhaniye pazarına indirilmektedir. Böyren yaylasından 5 km lik bir patika yol ile Şabla Dağı’na ulaşmak mümkündür. Bu ve diğer yaylalarda yetiştirilen domates türleri “yerli türler”dir. Yine benzer şekilde bu yaylalarda yetiştirilen ve “beyaz barbunya” olarak adlandıran fasulye türü de Burhaniye pazarında en fazla aranılan ve tercih edilen bir sebzedir. Böyren yaylasında bir adet korunmaya değer badem ağacı ile iki adet anıtsal nitelikte kestane ağacı bulunmaktadır.
4-Burunören Yaylası:
Şabla (Burunören) dağının batıya bakan yamacında ve 700 m rakımındadır. Burhaniye merkeze 24 km uzaklıktadır. Karadere köyüne ise 5 km kadardır. Yaylada yaklaşık 10 haneye ait ev bulunmaktadır. Ama çok az kişi yaşamaktadır. Eskiden Burunören yaylasında çok sayıda ağıl bulunmasına rağmen, günümüzde bunların sayısı oldukça azalmıştır. Yani Böyren ve Tilkicik yaylarında olduğu gibi bu yaylada da yaylacılık faaliyetleri geçmiş yıllara göre belirgin bir gerileme içerisine girmiştir. Bu yayladaki insanların hemen tamamı küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ile uğraşmakta olup, kendi ihtiyaçları doğrultusunda da sebze ve meyve (ceviz) yetiştirmektedirler.
5-Karadere güzlesi:
Burhaniye merkeze 32 km uzaklıktadır. Rakımı 650 m’dir. Karadere köyüne uzaklığı ise 7.5 km’dir. Karadere köyünün en işlek yaylalarından biridir. Yaklaşık 30 haneden oluşan güzle sakinleri, bir yandan ziraat, bir yandan da yakın zamana kadar hayvancılık yaparak geçimlerini sağlamaktadır. Ancak, ormanların daha iyi korunması konusunda gösterilen hassasiyete paralel olarak buralarda keçinin otlatılması engellendiği için hayvancılık eskiye oranla önemli ölçüde azalmıştır. Başka bir ifade ile ormanın varlığı hayvancılık faaliyetlerini sınırlandırmıştır. Yine de yaylada küçük ve büyükbaş hayvancılık faaliyetleri en önemli ekonomik faaliyetlerin başında gelmektedir. Yaylada 1000 baş kadar koyun beslenmektedir. Karadere köyünün diğer yaylalarında ağırlıklı olarak, keçi yetiştirilirken bu yaylada koyunun yetiştirilmesi önemli farklardan birisini oluşturur.
Karadere güzlesindeki ekonomik faaliyetler arasında tarımın önemli bir yeri vardır. Burada tarım tarla tarımı ile sınırlı olmayıp, geniş bahçelerde yapılan meyvecilikle temsil edilmektedir. En fazla üretilen meyve elmadır. Elmanın dışında çeşitli türde meyveler de üretilmektedir. Bunlar başlıcaları ceviz, karadut, erik ve kiraz yetiştirilmektedir. Bu yüzden Burhaniye ilçesinde Karadere güzlesinin özel bir yeri bulunmaktadır. Çünkü yetiştirilen meyveler mevsimine göre her Pazartesi Burhaniye pazarına götürülerek satılmaktadır. Karadere güzlesi sakinleri Madra Dağı’na giderek kestane de toplamaktadırlar.
Karadere güzlesinin Burhaniye ilçesi için önemi 1953 yılından bu yana ilçenin içme ve kullanma suyu gereksinimini karşılayan Düdüklü suyu kaynağının hemen bu güzlenin batısında yer almasında yatmaktadır. Kaynak güzlenin güneybatısındaki Düdüklük dere vadisinde olup, güzleye yaklaşık 1 km mesafededir.
Karadere güzlesi ve etrafı bugün büyük tehlike altındadır. Buradan Kurucaoluk ve Hacıhüseyinler yaylasına kadar olan saha altın madeni işletmesi tarafından tarumar edilmiştir. Yerüstü ve yeraltı suları, meralar, ormanlar, kestane toplulukları, flora ve fauna, tabii peyzaj zarar görmüştür. (Devam edecek)
