Alışveriş Merkezi Yöneticileri Derneği, İçişleri Bakanlığı tarafından, alışveriş merkezleri hakkındaki korona virüs tedbirleri kapsamında, Alışveriş Merkezlerinin 11 Mayıs tarihinden itibaren faaliyetlerini sürdürürken 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili mevzuatça belirlenen kurallara ilave olarak; Ticaret Bakanlığı ile yapılan değerlendirmeler ile Sağlık Bakanlığının alışveriş merkezlerinde alınması gereken önlemlere ilişkin yazısı çerçevesinde uyulması gereken usul ve esaslar İl Umumi Hıfzısıhha Meclisi’nce karara bağlanarak ilgili valilikler tarafından alışveriş merkezlerine tebliğ edildiğini bildirdi.
Alışveriş Merkezi Yöneticileri Derneği Başkanı Tahir Çelik konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “AVM- DER olarak, yaşanan COVİD-19 salgını ile mücadele konusunda dile getirmiş olduğumuz önerilerin yayınlanan tebliğde yer almış olmasını memnuniyetle karşılıyoruz. Alışveriş merkezlerinin talep edilen tedbirlerin yerine getirilmesi konusunda en hassas şeklide davranacaklarından kimsenin kuşkusu olmamalıdır” dedi.
Yapılan açıklamada alışveriş merkezlerinin açıklamasında yayınlanan tebliğde şu hususların uygulanacağı bildirildi:
“AVM’ler 10.00-22.00 saatleri arasında hizmet verebilecektir. Çalışan, yönetici ve ziyaretçilerin maske kullanımı zorunlu olacaktır. Giriş/çıkışlarda görev yapan güvenlik görevlileri gözlük ya da yüz koruyucu/siperlik kullanacaktır. Herkesin ateş ölçümü yapılacaktır. Ziyaretçilerin en fazla 3 saat kalması için uyarı ve anonslar yapılacaktır.
Bütün sandalye, koltuk ve masalar kaldırılacaktır. Paket servisi haricinde yemek yeme yerleri kapalı kalacaktır. Danışma, giriş kapıları ve ödeme noktalarında zeminde sosyal mesafe uyarıları yer alacaktır. Daha önce İçişleri Bakanlığı Genelgesi kapsamında kapatılan oyun alanı/merkezi, internet kafe, ganyan bayi, kafe, sinema, spor merkezi, hamam, sauna ve benzeri. işletmeler ve iş yerlerinin faaliyetine izin verilmeyecektir. Konser, gösteri vb. toplu etkinliklerin yapılmasına müsaade edilmeyecektir. Berber, kuaför ve güzellik salonları, İçişleri Bakanlığının 5759 sayılı Genelgesinde yer alan kurallara riayet etmek şartı ile faaliyetlerini yürütebilecektir. Asansörler sadece engelli bireyler tarafından kullanılacak ve asansör içerisindeki alanlar, aralar en az 1 metre mesafe olacak şekilde yer işaretleriyle belirlenecektir. Dokunmatik dijital yönlendirme sistemleri kapalı tutulacaktır. Oto yıkama hizmeti ile vale hizmeti verilmeyecek, mescitler kullanılmayacaktır. AVM ve AVM İçindeki İş Yerlerinde Bulunabilecek Müşteri Sayısı AVM içerisine 10 metrekareye 1 kişi olacak şeklinde ziyaretçi alınacaktır. İş yerlerine 8 metrekareye 1 kişi olacak şekilde müşteri alınacaktır. Kişi kapasiteleri Belediye İmar Müdürlükleri tarafından belirlenecektir.
AVM kişi kapasitesi kapı girişinde ve internet sayfalarında duyurulacaktır. İş yeri kişi kapasitesi kapı girişinde ilan edilecektir. AVM’de toplam kişi kapasitesi ve giriş/çıkış trafiğini yönetecek bir program kurulacaktır. Giriş kapılarında en az bir metre aralıklarla zemin işaretlemesi yapılacaktır. AVM’ye giriş-çıkışlarda tek yönden giriş, tek yönden çıkış yapılması sağlanacak, bu amaçla yer işaretlemeleri ile yönlendirme yapılacaktır.”
Açıklamada temizlik ve hijyen kuralları ise şu şekilde sıralandı:
“AVM içerisinde ve iş yerlerinin girişinde el antiseptiği bulundurulacaktır. Dezenfektan püskürtme sistemlerinin (dezenfektan tüneli vb. uygulamalar) AVM’lerde kullanımına izin verilmeyecektir.
Sık dokunulan yüzeyler üç saatte bir temizlenecektir. Zeminleri günlük olarak temizlenecek ve sık kullanılan yüzeylerin temizliğinde dezenfektan madde kullanılacaktır. 5. Lavabo ve tuvaletlerin temizliğinde muhakkak dezenfektan kullanılacak ve tuvaletlere usulüne uygun el yıkama ve maske kullanımına ilişkin afişler asılacaktır. AVM tuvaletlerinde bulunan el kurutma makinelerinin kullanımı yasaklanacak bunların yerini tek kullanımlık kağıt havlu alacaktır. Tuvaletlerde sıvı sabun kullanılacak ve mümkünse sabunlukların fotoselli olması sağlanacaktır. Tuvaletlerin ana giriş/çıkış kapılarının elle temas etmeden açılabilmesi için gereken sistem en kısa zamanda kurulacaktır. Bilgisayar klavyeleri, telefon ve diğer cihaz yüzeyleri dezenfektan maddelerle silinerek gerekli dezenfeksiyon sağlanacaktır. İş yerlerinde müşterilerin temas ettiği/edeceği çalışma tezgâhı ve ödeme terminali her müşteriden sonra mutlaka temizlenecek ve dezenfekte edilecektir. Tekerlekli sandalye ve benzeri araçlar bireysel kullanım sonrası mutlaka usulünce temizlenecek/dezenfekte edilecektir. ATM Noktası alanlarına muhakkak el dezenfektanı konulacak, müşterilerin ATM’lere temas etmeden el dezenfektanı kullanmaları konusunda ATM noktalarına/alanlarına uyarıcı afişler asılacaktır. Ayrıca ATM’lerin yoğun temas edilen yüzeyleri her saat başı temizlenecek, dezenfekte edilecektir.“
AVM’lerde ortam havalandırmasına ilişkin kurallar çerçevesinde havalandırma sistemlerinde kesinlikle iç ortam havası kullanılmayacağı bildirilirken havalandırma işlemi yüzde 100 dış ortam havası ile sağlanacağı bildirildi. Havalandırma sistemiyle ilgili diğer kurallar ise şöyle sıralandı:
“Hava perdeleri kesinlikle çalıştırılmayacaktır. Merkezi havalandırma sistemleri dışında klima sistemleri kullanılmayacaktır. Havalandırma işlemi bina kullanımda değilken (gece) dahi sürdürülecektir.
Havalandırma sisteminin filtrelerinin kontrolleri ve değişimleri düzenli olarak yapılacak, filtre değişimi sırasında AVM personeli N95/FFP2 maske, eldiven ve yüz siperliği kullanacak, çıkarılan filtre çift kat poşetlenmek suretiyle atılacaktır. Kirli hava çıkışının yapıldığı noktalarda insan geçişi engellenecektir.”
Alışveriş Merkezlerinde iş yerlerinin çalışma kurallarınında belirtildiği açıklamada şu şekilde sıralandı:
“İş yeri girişinde ve kasalarda el antiseptiği bulundurulacaktır. Kişi kapasitesini kontrol etmek üzere basit kırmızı renkli bir kordon/şerit, plastik duba vb. materyallerin iş yerlerinde bulundurulması sağlanacak ya da iş yerlerince bu amaca hizmet edebilecek alternatif bir sistem kurulacaktır. İş yeri dışında bekleyecek müşterilerin, sosyal mesafe kuralını koruması adına aralarında en az 1 metre mesafe olacak şekilde zemin işaretlemesinin yapılması sağlanacaktır. AVM içinde bulunan iş yerleri kendi sektörleri ile ilgili yayımlanan/yayımlanacak kurallara da ayrıca uyacaktır. Müşterilere deneme kabini içinde maskelerini çıkarmamaları gerektiği özellikle hatırlatılacaktır. Deneme kabinlerinin kullanılmaması esas olup ihtiyaç halinde her müşteri en fazla 10 dakika deneme kabinini kullanabilecek ve müşteri çıktıktan sonra kabin havalandırılacak, sık kullanılan yüzeyler uygun şekilde temizlenecektir. Gerekli havalandırmanın sağlanması için ikiden fazla deneme kabini olan iş yerlerinde deneme kabinleri bir dolu bir boş kabin kullanımını sağlayacak şekilde ve dönüşümlü olarak kullanılacaktır. Denenen ürünlere ultraviyole ışını uygulanması işleminin; Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi ile Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerince insan sağlığına zararlı etkileri olması nedeniyle önerilmemesi göz önünde bulundurulacak ve iş yerlerinde adı geçen işlem kesinlikle uygulanmayacaktır. Aynı ürünün farklı kişilere temas etmesine mahal veren deneme amaçlı ürün tanıtımları özellikle makyaj malzemeler yapılmayacak, deneme amaçlı ürünlerin doğrudan müşteriler tarafından kullanılmasına izin verilmeyecek bu ürünlerin yalnızca çalışanlar vasıtası ile kullanılması, denenmesi sağlanacaktır. Kasa önünde sıra beklerken durulması gereken yerlere, aralarında en az 1 metre mesafe olacak şekilde yer işaretlemesi yapılacaktır. Ödemelerde müşteriye kartla temassız ödeme yapabileceği hatırlatılarak mümkün olduğunca nakit ödemeden kaçınılması sağlanacaktır.”
Çalışanlara yönelik önlemlerde ise AVM yönetimlerince, içinde iş yeri hekimi, halk sağlığı uzmanının da bulunacağı bir komisyon tarafından iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk tehdit değerlendirmesi yapılacağı, çalışan personelin ihtiyaç duyduğu koruyucu malzeme ve ekipmanlar işyerleri tarafından sağlanacağı bildirildi. Diğer kurallar ise şu şekilde sıralandı:
“Covid-19 tanısı alan ya da Covid-19 temaslı olması nedeniyle takibe giren personelin en az 14 gün çalıştırılmaması esasına riayet edilecektir. Çalışan personel içerisinde; ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı vb. hastalık semptomları olanlar ivedilikle ilgili sağlık birimine yönlendirilecektir. Covid-19 hakkında dikkat edilmesi konuları başta olmak üzere gerekli eğitimler verilecek/verdirilecektir. Personelin dinlenme alanlarında da sosyal mesafenin korunması ve maske takılması kuralına riayet etmesi sağlanacaktır. Personelin yemekleri kumanya şeklinde dağıtılacak, kumanya sunumları tek kullanımlık malzemelerle yapılacaktır.”
Denetim ve eğitim kuralları AVM yönetimlerince, korona virüs tedbirlerinin takip ve denetimi amacıyla her AVM için korona virüs tedbirleri sorumlusu belirleneceği bildirilen açıklamada şu şekilde bildirildi:
“Korona virüs sorumluları her saat başı iş yerlerinde alınması gereken tedbirler başta olmak üzere alınan/alınacak tedbirleri denetleyecek, aksaklıkları giderecek ve varsa alınması gereken ilave tedbirler konusunda AVM yönetimini bilgilendireceklerdir. Korona virüs sorumlusu/sorumluları tarafından alınan tedbirler (alınan hijyen ve temizlik tedbirlerinin kontrolü başta olmak üzere her tedbir alanına ilişkin günlük denetim çizelgeleri ile) gerektiğinde ibraz edilmek üzere günlük çizelgeler ile kayıt altına alınacaktır. AVM’de görevli güvenlik, sağlık ve temizlik personeline değişen/yeni iş tanımları, korona virüs kapsamında alınan tedbirler ve yapılması gerekenler hakkında teorik/pratik eğitimler verilecektir. Valiliklerce, içinde halk sağlığı uzmanı ve makine mühendisinin bulunacağı beş kişilik bir komisyon oluşturulacak ve bu komisyon tarafından AVM’lerin, korona virüs ile mücadele kapsamında belirlenen kurallara riayet edip etmediklerinin denetlenmesi sağlanacaktır.”
Doğru bilinen yanlışlar
Alışveriş Merkezi Yöneticileri Derneği Başkanı Tahir Çelik, bir çok perakande markanın denenen ürünlere ultraviyole ışını uygulanması işleminin yapılabilmesi için ürün dezenfekte kabinleri hazırladığını, ancak bu durumun insan sağlığına zararlı etkileri olması nedeniyle önerilmemesi ve böyle bir işlemin kesinlikle uygulanmaması kararı üzerine vazgeçildiğini belirterek şu bilgileri verdi:
“AVM’lerde alınan tedbirlerde en zor olanın perakende mağazalarının içerisindekiler olduğu görülmüştür. Bununla birlikte Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Mehmet Ceyhan ile Prof. Dr. Bengi Başer gibi kıymetli hocalarımız bulaşmanın yüzde 90’nın solunum yoluyla, yüzde 10’nun ise temas yoluyla olduğunu ifade etmişlerdir. Sayın Prof. Dr. Mehmet Ceyhan Hocamız 8 Mayıs’ta bir televizyon yayınında “salgının başlangıcında bir yanılgı oldu; poşetten, koliden, elbiseden, ayakkabıdan yayıldığını zannettik ama şimdi geldiğimiz noktada anlıyoruz ki o şekilde virüs yayılmıyor,bu şekilde çok nadir bulaşır belki ama esas olarak solunum yoluyla damlacıkla ağız ve burundan girerek hastalandırmak tadır” şeklinde konuşmuştur. Bu açıklama alışverişin doğasında olan bir çok işletmenin dikkat etmesi açısından önem arz etmektedir. Bir diğer önemli konu ise klima konularıdır. Bu konuda yazılı, görsel ve sosyal medyada alanında uzman olmayan kişilerce oluşturulan bilgi kirliliği toplumda panik havası oluşturmaktadır. Alışveriş merkezlerinin ortak alanların da genel olarak karışımlı havalı klima santralleri kullanılmaktadır. Yayınlanan Genelgede belirtildiği üzere merkezi iç ortam havası kesinlikle kullanılmayarak sistemler ortama yüzde 100 taze hava verecek şeklide gece de çalıştırılması ile çözüm bulunacaktır. Ayrıca merkezi havalandırma sistemi haricinde bir klima sistemi de kullanılmayacaktır. Ayrıca Sağlık Bakanımız’dan “Bilim Teknik Kurulu” oluşturulmasını talep etmiştik. Bu yüzden yayınlanan Genelge kapsamında Valiliklerce, içinde halk sağlığı uzmanı ve makine mühendisinin bulunacağı beş kişilik bir komisyon oluşturulması ve denetim yapacak olmasını önemsiyoruz.”
AVM açılış süreçleri
11 Mayıs tarihi itibariyle kademeli olarak açılmaya başlayan AVM’ler süreci olağan bir şekilde ilerlediğini, öncelikle büyük ölçekli perakende grupları mağazalarını açtığını bildiren Çelik, önemli bir perakende grubunun ise 1 Haziran’da açacağını belirterek, “Ortalama yüzde 35- yüzde 40 oranında bir doluluk gözlenmektedir. Ziyaretçi sayıları geçen yıl aynı döneme göre yüzde 25 yüzde 30’lar civarında gerçekleşirken cirolar yüzde 40- 50 mertebelerindedir. Ciroların bayrama kadar peyderpey artarak yüzde 50-60 oranına yükselmesi tahmin edilmektedir. Ayrıca personel giriş kuyrukları, ATM kuyrukları ile yurt dışındaki mağazaların açılışlarından medyada paylaşılan fotoğraflar ile algı yönetimi yapılması üzüntü vermiştir. Elbette binlerde kişinin tek tek ateşleri ölçülerek maskeli olarak girişinin sağlanması kuyruklar oluşturabilir bu da tedbirlere bağlı kalmanın bir göstergesi olarak anlaşılmalıdır. Süreci yöneten AVM Yöneticileri iyi bir eğitim almış, önemli bilgi birikimi ve tecrübeye sahip profillerden oluşmaktadır ve bu zor süreci en iyi şekilde yürüteceklerdir” dedi.