AHMET SERT
HOŞ GELİŞLER OLA MUSTAFA KEMAL PAŞA…
Atatürk’ün şehrimize gelişinin 99’uncu yıldönümünü kutladığımız günlerdeyiz. Gazi Mustafa Kemal Atatürk şehrimizi toplamda yedi defa ve ilki de düşman işgalinin hemen altı ay sonrasında olmak üzere ziyaret etti. Ne yazık ki daha yeni kutladığımız Atamızın şehrimizi ilk ziyaretinde irat ettiği Zağanos Paşa nutkunu bile diğer konularda olduğu gibi tanıtmakta çok da yeterli olduğumuzu düşünmüyorum. Çok daha uzun ve detaylı anlatılabilmesi mümkün olmakla birlikte bu yazıda genel hatlarıyla Atamızın şehrimize yaptığı ziyaretleri özet bilgiler halinde aktarmaya çalıştım.
ATATÜRK’ÜN BALIKESİR ZİYARETLERİ
Gazi Mustafa Kemal Paşa Balıkesir’i toplam yedi defa ziyaret etmiştir. Sekizinci ziyaret girişimi ne yazık ki sağlık problemleri nedeniyle yarım kalmıştır. Bu ziyaret Atatürk’ün yoğun sağlık sorunlarıyla boğuştuğu bir dönemde 24 Haziran 1938’de Erdek’e gelmesine rağmen karaya inemeden halkı selamlamasıyla son bulmuştur. Atatürk’ün Balıkesir’i ziyaretleri ile ilgili detaylı çalışmalar yapılmıştır. Bu yüzden Atatürk’ün Balıkesir’i ziyaretleriyle ilgili bilgileri bu başlık altında genel ve kısa bir özet halinde vermeye çalıştım.
Atatürk’ün Balıkesir’e ilk ziyareti milli mücadelenin kazanılmasından hemen sonra Lozan’daki müzakere süreci devam ederken 6 Şubat 1923 de gerçekleşmiştir. Bu ziyaret esnasındaki vuku bulan iki gelişme bu gezinin cumhuriyet tarihimizde önemli yer tutmasını sağlayacak türdendir. Bunlardan ilki Atatürk’ün ziyarete yanında daha bir hafta önce evlendiği Latife hanımla çıkması, diğeri de Atatürk’ün Paşa camisinde verdiği hutbeyle, bir camide ilk ve tek hutbeyi irat ettiği bir ziyaret olmasıdır.
Gazi Mustafa Kemal Paşa Latife Hanımla 29 Ocak 1923’te yaptığı evliliğin hemen ardından çıktığı yurt gezisi kapsamında Balıkesir’e de uzun bir gezi düzenledi. Bu gezide Atatürk yaklaşık 6 gününü Balıkesir ili dâhilinde geçirdi. Atatürk’e bu gezide eşi Latife Hanımla birlikte Kazım Karabekir Paşa ile bir kısım zevat da eşlik etti. Atatürk 6 Şubat 1923 de geldiği Balıkesir’de İstasyonda trenden indikten sonra ilk olarak Milli Kuvvetler Caddesi boyunca halkın alkış ve tezahüratları arasında cadde boyunca yürüyerek belediye binasına gitti. Buradan, kendisi şerefine yapılan tören geçişini izlemiştir. Milli Kuvvetler Caddesi büyük taklarla ve serilen halılarla süslenmiştir.
Atatürk geceyi Sacitzade Mahmut Bey’in evinde geçirdikten sonra ertesi gün 7 Şubat 1923’te Paşa Caminde okutulan mevlitten sonra, minbere çıkarak tarihe geçen meşhur Balıkesir Paşa Cami Hutbesini okumuştur. Bu hutbe Atatürk’ün bir camide verdiği ilk ve tek hutbe olması açısından önemlidir. Atatürk hutbede din ile ilgili görüşlerini aktarmış ve halkın merak ettiği konularda bilgiler vermiştir. Merkezdeki programını bitirdikten sonra, 8 Şubat 1923 tarihinde Balya’ya ardından Edremit’e geçmiş, 10 Şubatta Balıkesir’e geri dönmüştür. Atatürk ilk Balıkesir gezisini 11 Şubat 1923’te bitirerek trenle İzmir’e geri dönmüştür.
Atatürk Balıkesir’e ikinci ziyaretini 8 Ekim 1925’te yapmıştır. Bu ziyareti Bursa’dan Mudanya’ya oradan vapurla Bandırma’ya ve Bandırma’dan trenle Balıkesir güzergâhını kullanarak gerçekleştirmiştir. Şapka inkılabının uygulanma kararının alınmasının üzerinden çok az bir süre geçmesinden sonra yapılan bu ziyarette Mustafa Kemal Paşa kılık kıyafet devrimi alanındaki fikirlerini açıklamış ve Türk milletinin sadece görüntü olarak değil, her alanda ilerleyeceği öngörüsünü paylamıştır. Gazi Mustafa Kemal Paşa Balıkesir’deki bu ziyaretini 10 Ekim 1925 tarihinde tamamlayarak trenle Soma’ya geçmiştir.
Mustafa Kemal Paşa’nın üçüncü Balıkesir ziyareti 13 Haziran 1926’da gerçekleşmiştir. Gazi, bu ziyaretinde de bir öncekinde olduğu gibi vapurla Bandırma’ya oradan da tren yolculuğu yaparak Balıkesir’e gelmiştir. Mustafa Kemal Paşa Balıkesir’de bazı ziyaretlerde bulunduktan sonra 15 Haziran 1926’da trenle İzmir’e hareket etmiştir. Ancak daha Balıkesir’de bulunurken İsmet İnönü’den gelen bir telgrafla kendisine suikast yapılacağı haberini öğrenmiş bulunduğundan gidişini geciktirmiş, bir süre Soğucak İstasyonunda beklemiştir. İzmir’e 16 Haziran akşamı saat 18.00 civarında giriş yapmıştır.
Atatürk dördüncü Balıkesir ziyaretini ülkenin iktisadi ve diğer sorunlarını tespit etmek için 1931 yılında yaptığı gezi kapsamında İzmir’den trenle hareketle 7 Şubat 1931’de gerçekleştirmiştir. Atatürk’ün bu ziyareti öncesinde Menemen Olayı meydana gelmiş, bir grup gerici tarafından Atğm. Kubilay şehit edilmiştir. Atatürk Balıkesir’e bu defaki ziyaretinde Kubilay olayının da etkisiyle din kisvesine bürünen kötü niyetli kişilerin ülkeye verebileceği zarar konusunda halkı uyarmıştır. Atatürk kaldığı süre içerisinde bazı ziyaretler ve konuşmalar yaptıktan sonra 8 Şubat 1931 tarihinde özel treniyle İzmir’e geri dönmüştür.
Atatürk Balıkesir’e beşinci ziyaretini 21 Ocak 1933’te gerçekleştirmiştir. Daha önce de yaptığı üzere Bandırma’ya Gülcemal vapuru ile gelip Bandırma’dan özel treniyle Balıkesir’e geçmiştir.20/21 Ocak gecesini Balıkesir’e 20 km. uzaklıktaki Yeniköy İstasyonunda geçiren Atatürk 21 Ocak Cumartesi öğlen saat 12.00’da Balıkesir’e varmıştır. Öğle saatlerinde vatandaşların yoğun tezahüratlarıyla karşılanmış, bu ziyaretinde Balıkesir’in tarımı, ekonomisi ve kültürel meseleleri hakkında bilgiler almıştır.
Atatürk bu ziyaretinde Balıkesir’de bir gün kaldıktan sonra, 22 Ocak 1933 günü özel treniyle Kütahya’ya hareket etmiştir. Atatürk 1934 yılı içerisinde iki ay aralıkla iki defa Balıkesir’i ziyaret etmiştir. Yıl içerisindeki ilk ziyareti 15-16 Nisan 1934’te gerçekleşmiştir. Atatürk Balıkesir’e yaptığı bu defaki gezisine Ayvalık üzerinden karayolunu kullanarak gelmiş, yol güzergâhı üzerinde bulunan Gömeç, Burhaniye, Edremit’e de uğrayarak halka hitap etmiştir.
Atatürk’ün yedinci ziyaretinin tarihi 24 Haziran 1934’tür. Atatürk 24 Haziran 1934 tarihinde Soma üzerinden trenle Balıkesir’e gelmiştir. Gazinin bu ziyaretinde misafiri İran Şahı Rıza Pehlevi de kendisine eşlik etmiştir. Misafiriyle bir gece Balıkesir’de konaklayan Atatürk 25 Haziran 1934 tarihinde Balıkesir’den ayrılarak otomobille Çanakkale’ye geçmiştir. Atatürk’ün Rıza Pehlevi ile Anadolu’ya seyahate çıkmış olması, Türkiye-İran ilişkileri açısından olumlu etki yapmıştır. Balıkesir açısından bu gezinin önemi bugün bile Balıkesir’in en büyük parkı olan Atatürk Parkının yapılması konusunda vermiş olduğu direktif üzerine şehir hayatına parkın kazandırılması olmuştur.