Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), yaklaşık iki yıldır üzerinde çalıştığı Seçim Yasası değişikliğini TBMM Başkanlığı’na sundu. Halen yüzde 10 olan ülke seçim barajının yüzde 7’ye indirilmesini öngören teklifteki sürpriz düzenlemeler ise cumhurbaşkanının seçim yasaklarından “muaf tutulması” ve ittifak içindeki partilerin milletvekili dağılımı hesaplanmasındaki değişiklik oldu.
Teklife göre, ittifak içindeki siyasi partiler, seçim çevresindeki aldıkları oy oranına göre milletvekili çıkaracaklar. Yapılan düzenleme ile bir siyasi partinin içinde bulunduğu ittifakın artık oylarından, bir anlamda oy avantajından yararlanarak milletvekili çıkarmasının önüne geçilmesi hedefleniyor.
298 sayılı Seçimlerin Genel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Kanunu, Milletvekili Seçimi Kanunu ve Siyasi Partiler Kanunu ve Mahalli İdareler Kanunu’nda değişiklik yapan yasa teklifini, AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı ve MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, Meclis’te düzenledikleri basın toplantısıyla açıkladı. Ardından da teklif, iki partinin milletvekillerinin imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
İkisi yürürlük ve yürütme olmak üzere 15 maddeden oluşan yasa teklifinde öngörülen düzenlemeler şöyle:
Baraj yüzde 7, seçime girmek için örgütlenme koşulu
Halen yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye düşürülüyor. Barajın yüzde 7’ye indirilmesi küçük partiler açısından çok büyük avantaj sağlamamakla birlikte, ittifakların sayısını artırmada etken olacağı şeklinde yorumlanıyor.
Siyasi partilerin seçime girmesi için parlamentoda grubunun bulunması veya illerin en az yarısından fazlasında örgütlenmesi koşulu aranıyordu. Teklifte, grubu bulunma koşulu kaldırılarak siyasi partilerin ancak illerin yarıdan fazlasında örgütlenmiş olması, yasada belirtilen süreler içinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki kereden fazla ihmal etmemiş olması koşulu getiriliyor.
Milletvekili hesaplanmasına yeni düzenleme
Yasa teklifindeki önemli düzenlemelerden birisi ise ittifak partilerinin milletvekili dağılımında oldu.
Buna göre 2018 yılında yapılan değişiklikle, ittifakın milletvekili sayısının hesaplanmasında ittifakın aldığı toplam oy esas alınıyordu. Ve ittifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı, ittifak yapan siyasi partiler arasında her birinin aldığı geçerli oy sayısına göre bölünerek paylaştırılıyordu.
Teklifte ise içinde bulundukları ittifak yüzde 7’lik ülke seçim barajını geçtiği taktirde, her partinin milletvekili sayısı, o seçim çevresinde aldığı oy oranına göre hesaplanacak.
Böylece bir anlamda, siyasi partiler ittifak nedeniyle ülke barajına takılmadan milletvekili çıkarabilecek. Mevcut sistemde, bir seçim çevresindeki artık oylar, çoğunlukla oy oranı yüksek olan ittifak partilerine daha fazla milletvekili çıkarma yolunu açıyordu.
Artık oylarla milletvekili kaybı etkili oldu
MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız da basın toplantısında gazetecilerin soruları üzerine, düzenlemenin amacını şöyle anlattı:
“Milletvekili seçim kanununda yapılacak değişiklikle siyasi partiler seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın oyundan faydalanarak milletvekili çıkaramayacaktır. Açık izahı budur. Türkiye genel barajını ittifak ile geçecek ancak milletvekili çıkarması kendi oyuna bağlı. Çünkü bu çok büyük haksızlıklara sebep olmuştur”.
2018 seçimlerinde bazı illerde, MHP ve AKP’nin artık oylar nedeniyle Millet İttifakı’na karşı milletvekili kaybetmesinin, bu düzenlemede etkili olduğu kulislere yansıyan bilgilerden.
İktidar partisi kaynakları, son seçimlerde Elazığ’da MHP’nin en yüksek oyu almasına karşın, artık oy avantajı nedeniyle daha düşük oy alan CHP’nin milletvekili çıkarmasını örnek gösteriyor. Gerek AKP ve gerekse MHP’nin özellikle İç Anadolu Bölgesi’nde Millet İttifakı’na karşı çok sayıda milletvekilini kaybettiği ifade ediliyor.
İl ve ilçe seçim kurul başkan ve üyesi olma koşulları da yeniden düzenleniyor.
İl seçim kurulu başkanın, üye ve yedek üyelerin “en kıdemli” hakimler arasından belirleneceği hükmü kaldırılıyor. Bunun yerine il seçim kurulu başkan ve üyelerinin o ildeki birinci sınıfa ayrılmış hakimler arasından kurayla belirlenmesi koşulu getiriliyor.
İlçe seçim kurulları için de benzer düzenleme getiriliyor ancak bir ilçede birinci sınıfa ayrılmış yeterli hakim bulunmaması halinde en kıdemli hakimin kurul başkanı olacağı hükme bağlanıyor.
‘Seçmen göçü’ne önlem
Teklifle “seçmen göçü”nün engellenmesine yönelik düzenleme de yer aldı.
Teklife göre seçmen kütüklerinin düzenlenmesinde, son bir yıl içerisinde sürekli bulunduğu adres dikkate alınacak, atama nedeniyle yer değişikliği ise bu uygulamadan istisna tutulacak.
Bu düzenlemede, seçmenlerin özellikle belediye başkanlığı veya muhtar seçimleri için, memleketlerinde oy kullanmaya yönelmesi etkili oldu.
Özellikle son yerel seçimlerde, büyükşehirlerde yaşayan çok sayıda seçmen, memleketlerinde oy kullanmak için seçmen kütüklerini taşımıştı.
Ayrıca sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan siyasi partiler, onayı olmadan diğer bir parti üyesini sandık kurulu üyesi olarak gösteremeyecek.
Adres kayıt sisteminde görünmeyen seçmenler, son seçmen olduğu adrese göre seçmen listesine kaydedilecek ve bu adrese göre oy kullanabilecekler.
Cumhurbaşkanı seçim yasaklarından muaf
“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum” çerçevesinde yapılan düzenlemeyle ise cumhurbaşkanına “seçim yasakları muafiyeti” getiriliyor.
“Başbakan ve bakanlara ilişkin” seçim yasakları maddesinde yapılan değişiklikle “Başbakan” ibaresi metinden çıkarılırken sadece bakanların söz konusu seçim yasaklarına tabi olacağı hükme bağlanıyor.
Cumhurbaşkanı ile ilgili herhangi bir sınırlama getirilmiyor. Buna göre cumhurbaşkanı, seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar seçim propagandası ile ilgili gezilerde makam ve resmi araçları kullanabilecek. Açılış törenleri yapabilecek, resmi ziyafetler verebilecek, devlet olanaklarıyla yapılan karşılama ve uğurlama törenlerine katılabilecek.
Ancak bakan, milletvekili ve siyasi parti genel başkanları bu yasaklara uymak zorunda olacak.
AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, gazetecilerin sorusu üzerine, yapılanın bir uyum düzenlemesi olduğunu belirterek “Cumhurbaşkanı ile yasaklama sınırlaması söz konusu değil. Dolayısıyla bizim çalışmamızın söz konusu değil. Biz burada uyum düzenlemesi yapıyoruz. Başbakan yok mevzuatımızda onu çıkardık” görüşünü dile getirdi.
Teklife göre seçim sonucuna göre, ilk sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay içinde belgelendirmek koşuluyla mazbatasını alabilecek. Eğer bu belgeyi getiremezse, sırasıyla ikinci ve üçüncü sıradaki adayla devam edilecek.
Bu düzenlemeyle de sık sık yaşanan muhtar seçimi iptalleri nedeniyle yaşanan tartışmaların önünün kesilmesinin hedeflendiği vurgulandı.
