Deprem, üzerinde yaşadığımız gezegenin somut gerçeklerinden birisi. Dünya var oldukça, yer kabuğundaki tektonik hareketlenmeler de olacak. İnsan türü günümüzde bu gerçekle birlikte yaşamaya, geçmiştekinden daha fazla önem vermek zorunda. Zira gezegenimizdeki insan sayısı 8 milyarı aştı ve bunların önemli kısmı da artık şehirlerde yaşıyor. Şehirler ise, büyük ölçüde “beton kutucuklar” içinde yaşanan ve yoğun nüfus barındıran alanlar anlamına geliyor çağımızda.
Ülkemizdeki durum da farklı değil. Deprem olasılığı açısından mevcut kentlerimizin % 70’i çeşitli oranlarda risk taşıyor. Konutlar açısından dikkatli bir uygulama politikası da izlenmek zorunda. Çünkü zemin ve inşaat yöntemi yönünden, kurallara pek de uyulmadığı her sallantıda karşımıza çıkıyor. Yıllar geçiyor, her büyük depremden sonra yönetmelikler değişip, “kentsel dönüşüm” lafları da ediliyor ama çok önemli bir ilerleme sağlanamıyor bu alanda.
Hala hem yönetim kademelerinde ve hem de vatandaşlarda “bize bir şey olmaz” tavrı hakim. Oysa oluyor, hem de çok fena halde oluyor. Sistemli ve ısrarlı bir çaba gösterilmediği sürece, kentlerimizin kendiliğinden “depreme hazırlıklı” olamayacağının bilinmesine rağmen, hala rant hazretleri devreye giriyor, politik kaygılarla durumu idare etme çabaları sergileniyor. Sonuç ise ya “bu sefer de atlattık” oluyor, ya da “eyvah”. Eyvah denildikten sonraysa, çare yok. Arama kurtarmada harikalar da yaratılsa, ne yiten canlar geri geliyor, ne de kentlerin yeniden ayağa kaldırılması kolay oluyor.
Balıkesir’de de durum aynı. Arada bir küçük sarsıntılar olunca hatırlıyoruz deprem gerçeğini. Oysa geçmişte yaşananları düşünerek ve çok da uzağa gitmeden uyanmak lazım. 6 Şubat 2023 depremleri hepimiz için tam bir felaket olmamış mıydı? O depremlerden etkilenen 11 şehrimize yardım için en fazla çabalayan illerden biri olmuştuk. Merkezde ve yirmi ilçemizdeki tüm vatandaşlar canı gönülden çaba gösterdiler yaraların sarılması için. Görevli olarak veya yardım için bölgeye gidenler de, dönüşlerinde gördükleri o yıkımı, felaketi aktarırken hala ne kadar etkilendikleri görülüyordu. Yöneticiler de öyle. Hatta o zaman çeşitli aksiyon dosyaları hazırlandı, önlemler sıralandı, kararlar alındı. Peki sonra? Sonrası kaplumbağa adımlarından bile yavaş oldu. Hatta kaplumbağa bile hedefine erişti, çünkü istikrarlıydı. Lakin bizi yönetenler, hala hedeften çok uzaklar. Neden? Çünkü çabaları hiç de istikrarlı değildi. O vakit önlem konuları parladı ve söndü. Zaman geçti, ilgi odakları dağılıverdi.
Hatırlayın lütfen, 2023’de Büyükşehir başkanı Y. Yılmaz deprem bölgesinden geri gelince neler anlatmıştı Belediye Meclisi’ne değil mi? Çok da etkilenmişti gördüğü insan kayıplarından ve yıkımdan. Nice hazırlıklar yapacaktı ilimizde. Fakat ilerleyen zamanda, Balıkesir merkezindeki binaların dış cephelerini boyayarak yaptığı süsleme işleri nedeniyle “depreme hazırlansak daha iyi olmaz mı?” diye eleştirilince, “hiç bana gelmeyin, binasına güvenmeyen gitsin mühendislik bürolarıyla çözsün” deyip çıktı işin içinden.
Fakat yine de, yerel seçimlere az bir süre kala Belediye Meclisi’nden önemli bir karar çıkartmak zorunda kaldı. 2024 Ocak ayı 2. Bileşimi’nde alınan o kararda “Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Deprem Master Planı çerçevesinde (..) afet risklerinin azaltılmasına yönelik hazırlanan eylem planlarında kentsel dönüşüm strateji belgesi ve yol haritası oluşturulması, Altıeylül, Karesi, Bandırma ve Edremit İlçelerinde riskli yapı ve rezerv yapı alanlarında kentsel dönüşüm pilot çalışmaları; Güney Marmara, Balıkesir Merkez ve Körfez Bölgelerinde Afet Lojistik Merkezlerinin tesisi (..) yapılmaktadır. (..) gerçekleştirilecek risk analizi çalışmalarıyla birlikte yenilenmesi gereken yapılar için yerinde dönüşüm modelleri ve harici alanlarda gerçekleştirilecek kentsel dönüşüm çalışmaları için de gerekli olacak Rezerv Yapı Alanları belirlenecektir” deniliyordu.
Alışılanın aksine, 30 Ocak 2024 tarih ve 50 numaralı o karar oy birliğiyle çıkmıştı üstelik.
Uygulamada ise anılan karar kapsamında pek bir şeyler olmadı. Önce 31 Mart 2024 yerel seçim çalışmaları girdi araya, sonra da yönetim değişti. Fakat deprem gerçeği değişmedi elbette. Hatta o kararı veren çeşitli partilerden siyasetçiler hala yerel yönetim veya Belediye Meclisi sıralarında oturuyorlar. Peki neden bir şeyler olmadı? Çünkü alışılan tarz yine çıktı ortaya, devamlılık hayata geçirilemedi. Eski uygulama modeli bir kenara konuldu, yeniden durum belirleme ve izlenecek yol hazırlığı çalışmalarına başlandı.
Önce bir “Planlama Ajansı” kuruldu malum. 25 Ekim 2024’de ise “A. Akın’ın başkanlığında Deprem Risk Yönetimi, Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı bünyesinde İl Yerel Deprem Kurulu kuruluyor” haberleri çıktı basında. “Kurul, depreme hazırlık çalışmalarının izlenmesi ve değerlendirilmesi ile planlanacak çalışmalar hakkında yol haritası oluşturulmasına katkı sağlayacak. Balıkesir Planlama ve Kalkınma Ajansı ile Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümünden 5 öğretim üyesi, İnşaat Mühendisleri Odası Balıkesir Şubesi, Jeoloji Mühendisleri Odası Balıkesir Temsilciliği ve Jeofizik Mühendisleri Odası Balıkesir Temsilciliğinin her birinden görevlendirilen ikişer kişiden olmak üzere toplam 12 üyeden oluşuyor” denildi ve tekrardan başa dönüldü.
Derken 6 Kasım 2024’de “Balıkesir Dönüşüm Kongresi” yapıldı. Buna ilişkin açıklamalarda, deprem konusuyla ilgili olarak “Tüm bu çalışmalar kapsamında belediyede 678 kişilik arama kurtarma ekibi kurulurken, il genelinde 1679 toplanma alanı ile 63 adet çadır kent ve konteyner kapasiteli barınma alanı tüm olası senaryolar için hazırlanıyor. Ayrıca Afet Master Planı çerçevesinde, Afet Yönetim Sistemini inşa etmek için, veri toplama ve yönetimi, risk analizi ve haritalama, risk ve zarar azaltma çalışmaları, acil duruma müdahale ve iyileştirme çalışmaları yürütülüyor. Belediye, risk analiz çalışmaları kapsamında riskli binaların dönüşümü için de harekete geçti. Bu kapsamda Balıkesir Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından Adnan Menderes Mahallesi ve Kızpınarı Mahallesi sınırları içerisinde kalan 5,42 hektarlık alan Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı ilan edildi. Bu bölgelerde yapılacak yenileme çalışmalarıyla depreme dayanıklı binalar inşa edilecek” denildi.
Gördüğünüz gibi, 2024 Ocak ayından 2025 Ocak ayına kadar yerel yönetimde deprem konusunda alınan bütün kararları, yapılan bütün toplantıları ve oluşturulan yapıyı sıraladım. Deprem öncesi, deprem anı ve sonrası için çalışmalar hep sürmüş. Fakat sıradan bir vatandaş olarak benim kafama hala bazı sorular takılıyor:
* Detayı kamuoyu tarafından pek de bilinmeyen bir Deprem Master Planı var. Buna göre Büyükşehir’in yapacakları da dünden bugüne aşağı yukarı aynı. İlave olarak bir İl Yerel Deprem Kurulu oluşturulmuş ama artık ne zaman bir aksiyon görebileceğiz?
* Vatandaşlara depreme hazırlık konusunda kim, hangi yöntem ve araçlarla önayak olacak? Bu konu, gündeme nasıl yerleşecek ve hızlanması sağlanacak?
* Deprem Master Planı ve yerel yönetimce yapılan bütün bu hazırlıklar, merkezi yönetimin programlarıyla da uyumlu mu? “Depreme hazırlıklı kent” olabilmek için yapılacak hazırlıkların planlama, finansman, kontrol ve hızlandırılmasında hükümet veya onun Balıkesir’deki temsilcileri neler yapacaklar?
* Yoksa hiç istemediğimiz o afet günü gelip çattığında, sadece AFAD bölgeye varıp “artık yapılacak işler bende” mi diyecek?
İnanın ben içinden çıkamadım bu soruların. Tamam, her yönetim kademesinde niyet aynı, amaç aynı ama zaman da geçiyor bir taraftan. Şurada on gün sonra, yönetici ve siyasetçiler, yarası hala kanamakta olan 6 Şubat depremleri üzerine mesaj yayınlayıp üzüntülerini bildirecekler yine. Fakat bu kentte, kendi yaşam alanımızda ne kadar yol alındığını veya neden alınamadığını açıklayacak birisi de çıkabilecek mi kamuoyunun karşısına?
Vallahi çıkacaksa, lütfen hemen çıksın. Her zaman olduğu gibi veya son günlerde sıkça yaşandığı gibi, “sorumluluk” ateşten bir top olup da ondan buna, bundan ona atılıp durmasın. Çıksın kentimizi yöneten seçilmiş veya atanmış yöneticiler açıkça, herkesin anlayabileceği bir şekilde açıklasınlar durumu. Ne olacak Balıkesir’de bu “depreme hazırlıklı kent” işleri? Bu işin neresindeyiz, niye somut adımlar atılamıyor? Çürük veya sıvılaşma tehdidi bulunan zeminler üzerinde yaşamaya devam mı edeceğiz? Binalarda “hızlı tarama” işlemleri ne zaman başlatılacak? Güçlendirme ve dönüşüm kampanyaları hazır mı? Reel durumumuz ne? Zaman geçirmeyelim lütfen, deprem gerçeği bizim keyfimizi beklemez.
