Balıkesir İnsan Kaynakları Platformu (BALİP) kamuoyuna açıkladığı vizyon deklarasyonuyla kurumlara, şehri yönetenlere, üretim ve hizmet sektörlerinin temsilcilerine bir çağrı yapmış, beyaz yakalıların Balıkesir’de istihdamı noktasında avantajlara ve dezavantajlara dikkat çekmişti. BALİP bu kez de istatistiki verilen ışığında Balıkesir’de hizmet sektörünün ekonomi içindeki payın nasıl artacağına ilişkin bir rapor hazırladı.
İşte BALİP Koordinatörü İsmail Orhan Sönmez’in hazırladığı rapor…
Geçen günlerde BALİP olarak bir Vizyon Balıkesir deklarasyonu yayınladık burada temel mesajımız Balıkesir’i öne çıkartan avantajlarını koruyarak özellikle uzaktan çalışmanın yaygınlaştığı bu dönemde hizmet sektöründe çalışan nitelikli beyaz yakayı Balıkesir’e çekecek düzenlemeleri hem devlet, hem yerel yönetim hem de sivil toplum bazında yapmaktı.
Hizmet sektörü deyince somut ürünler (tangible) yerine iş dünyası tarafından talep edilen soyut ürünlerin (intangible) üretim ve sağlanmasına odaklanmış sektörü anlıyoruz . Örnek vermek gerekirse : Bulut servisleri, network ve iletişim, yönetim hizmetleri, yazılım, hukuk büroları, danışmanlık hizmetleri, bilgi güvenliği hizmetleri, finansal hizmetler, sigorta hizmetleri, seyahat hizmetleri, fuar ve etkinlik organizasyonları, hazır yemek işleri, bilgi danışmanlığı medya yönetimi, import/export dağıtım, iş gereçleri sağlayıcılığı, fason üretici, mühendislik hizmeti ( test , dizayn, kontrol), grafik dizayn, güneş ve rüzgar panelleri teknik destek, yaşam kalitesi ( sağlık, konaklama), lojistik ve gümrük, atık yönetimi gibi işler bu kategoride değerlendiriliyor. Batıda buna business services deniyor. Aşağıdaki tabloda hizmet sektörünün alt kırılımlara göre dağılışını görüyorsunuz farklı ekonomik gelişmişlik seviyesindeki ülkelere göre :
Bu sektörün avantajı şu : eğer büyüme stratejinizi bu sektörler üzerine kurarsanız bunların şehir ekonomisine, ulusal ve global ekonomiye eklemlenmesi kolay oluyor. Yani adam Balıkesir’de oturuyor iş yapıyor ama ülkenin dört bir yanına çalışabiliyor, hatta dünyaya ulaşabiliyor. Ayrıca bu tip kurumların çevresel dışşallıkları olmuyor. Yani şehre katma değer getirip diğer yandan havasını kirletmiyor, sosyal dokusunu bozmuyor. Aksine bu sektörü Balıkesir’de yatırıma ikna ederseniz nitelikli beyaz yakalarıyla gelmek zorundalar. Özellikle hizmet sektörünün bilgi ve iletişim teknolojileri alanında çalışan beyaz yakalar oldukça nitelikli ve iyi kazanıyor. Bunların çoğalması şehirde para harcanması demek, çocukları için iyi eğitim kurumları, iyi hastaneler, iyi restaurantlar, kaliteli markaların boy gösterdiği alışveriş merkezleri demek. Çünkü bu kitle sosyal harcamaları seviyor. İyi çalışıyor ama iyi harcıyor. Şimdi soru bu kitlenin neden Balıkesir’i tercih edeceği. Baktığımızda seyahat etmeyi, sosyal harcamalar yapmayı, sporu, doğayı seven bu kitlenin aradığı her şey Balıkesir’de var. Belki çok hızlı bozuluyor ama var. Dağ, deniz, orman, tarihi yerler, organik ürünler, el değmemiş köyler, bisiklet sürmeye, kamp yapmaya, gezmeye imkan veren çok geniş bir coğrafya var. Ve bu coğrafya tam da en büyük 3 şehrin kavşağında. Buradan İzmir, İstanbul ve Bursa’ya çok kolay ulaşabiliyorsunuz.
Hindistan’da batılı ülkelerin bilgi ve iletişim hatta finansal olarak işlerini yapan kitlelerin yaşadığı merkezler var Özellikle Amerika’da böyle kentler var, beyaz yaka kentleri dedikleri.. Yaşam maliyetlerinin düşük olması oradaki beyaz yakayı büyük kentlerden buralara çekiyor. Çünkü insanlar artık para kazanmak ama kazandıkları parayla kaliteli yaşayabilmek istiyorlar, büyük şehirler bu olanağı sunmuyor artık. Oralarda para kazanıyor fakat ömrünüzü ve sağlığınızı stres altında heba ediyorsunuz.
Hizmet sektörü açısından bakarsanız bugün dünyada hizmet sektörü en büyük katma değeri üreten alan. Hepimizin billdiği üzere artık ekonomi tarım hayvancılık ve ağır sanayi üzerinde dönmüyor .
Bakın tabloda hizmet sektöründeki büyümeyi görebiliyorsunuz. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi arttıkça hizmet sektörünün ekonomi içindeki payı artıyor.
Dünyada üretilen hasılanın % 70 i hizmet sektöründe 2014 de , 2015 de yaratılan ilave işgücünün % 90 ı bu sektörde , 2018 de toplam istihdamın % 79 u bu sektörde ortaya çıkmış.
Mesela 2017 yılında Amerikan istihdamının % 86’sı hizmet sektöründe. Dünya ekonomisinin % 64’ü hizmet sektörüne dayalı Türkiye de durum farklı biz hizmet sektörünün gelişmişliği açısından düşük ve orta gelir grubundaki ülkeler seviyesindeyiz. İstihdamımızın da % 55’lik kısmı hizmet sektöründe.
2019 TOBB raporuna bakarsak Balıkesir’de istihdamın % 48’i hizmet sektöründe. Burada tabi, turizm, inşaat gibi alanlar da var bizim bu oranın içinde.
Türkiye’nin en batısındaki şehirlerden biri olarak rakam kötü. Hizmet sektörü büyüklüğünde Türkiye’nin gerisindeyiz. Bizim söylediğimiz şu : Balıkesir’in dünyanın gittiği istikamete gitmesi lazım. O da nedir hizmet sektörünü büyütmek , önce ülke ortalamasının üzerine çıkmak sonra bu alanda daha iyi bir yere gelmek. Sanayi ve tarımı büyüterek o noktaya gelemezsiniz. Çünkü tarımda hareket zor, sanayi de ise dışşallıklar çok fazla. Şimdi düşünün Balıkesir’i Balıkesir yapan ne? Doğası, tarih ürünleri, turizm potansiyeli, biz ne diyoruz beyaz yakayı bunlarla çekelim diyoruz, ama Balıkesir bu avantajları aleyhine büyürse kaybeder. Hem fırsatları kaybederiz hem de doğal avantajlarımızı yitiririz.
Balıkesir daha katma değerli ve daha maliyetsiz olan hizmet sektöründe dünya standartlarını yakalamaya odaklanmalı. Hizmet sektörü dediğimizde onun içinde de katma değeri yüksek olan alana yönelmek lazım. O da nedir Bilgi ve teknoloji aslında. Finans, inşaat, turizm gibi alanlar da var ama oralarda katma değer o kadar yüksek değil. TÜBİSAD’ın raporuna göre Türkiye de 152, Milyarlık bir pazar var bu alanda.
İstihdam büyüklüğü de 143 bin kişi. Bunlar ülkemiz için yeterli olmamakla beraber önemli rakamlar. Balıkesir konumu itibariyle bu sektörden daha fazla pay alabilecek bir şehir. Çünkü çok uzun zamandan beri aslında bu işler uzaktan yapılabiliyor. Son yapılan ulaştırma yatırımlarıyla ve evden çalışma uygulamalarının yaygınlık kazanmasıyla Balıkesir önemli bir avantaj elde etti kanımca.
TÜİK rakamları üzerinden Balıkesir’e baktığımızda şu tabloyu görüyorsunuz :
Balıkesir ekonomisi Türkiye ekonomisinin % 1,26’sını oluşturuyor. Balıkesir ekonomisini Sanayi, turizm, gayrimenkul ve kamu üzerinde dönüyor. Türkiye ortalamalarına baktığımızda Tarım, Orman, İmalat, Endüstri, gayrımenkul ve kamu alanlarında ortalamanın üzerinde bir GSYIH ya sahibiz. Ama Bilgi iletişim, mesleki ve idari destek hizmetler alanında çok geriyiz. Bilgi İletişim alanında Türkiye GSYIH dan aldığımız pay %0,49 örneğin. Hizmet sektöründe de Türkiye ortalamasının da altındayız. Türkiye’nin en batısında bir şehiriz, en büyük şehirlerin kavşak noktasındayız bu normal mi ? Şimdi bu sektör nitelikli insan gücüne ihtiyaç duyan bir sektör, Balıkesir’in konumu da şartları da müsait, konjonktür de müsait. Balıkesir burada 10 000 kişilik bir istihdam yaratsa bu alanda şehrin havası değişir. O 10 000 kişiyi Balıkesir’den bulamazsınız belki ama onların yaratacağı talep dalgası Balıkesir de 20 bin kişilik hizmet istihdamını tetikler.
Bunların olması için şehrin çok iyi tanıtılması gerekiyor ama her şeyden önce yaşam avantajlarıyla : Klasik söylem olan “Balıkesir’de hiçbir şey yok” olumsuzluğunu yıkmak gerekiyor. Burada her şeyden daha önemli olan “zaman” var. İşten çıkıyorsun 20 dakikada evdesin, şehrin her yerine ulaşıyorsun 20 dakikada. Burada sana yaşamaya fırsat kalıyor. Zaman günümüzde paradan daha değerli, parayı kazanıyorsun, depoluyorsun ama geçen gün ömürden geçiyor. Hele ailen varsa çocukların varsa bu zaman çok daha önemli. Balıkesir’in yakın olduğu yerler iyi vurgulanmalı. Merkeze yakın yerlerdeki güzellikler de korunmalı ve öne çıkarılmalı. Balıkesir aynı zamanda kozmopolit olmaması ve homojen nüfus yapısı nedeniyle daha güvenli. Bu da çok önemli. Elimizi çabuk tutmak ve gelişim alanını doğru tespit etmek zorundayız.
İSMAİL ORHAN SÖNMEZ / BALİP KOORDİNATÖRÜ
