ULAŞ SÜRMELİOĞLU
Son zamanlarda, dünya çapında gastronomiye yani yiyecek içecek kültürlerine verilen önem bir hayli fazladır. Köklü bir kuruluş olan UNESCO, yani Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü tarafından korumaya alınan Gastronomi Şehirleri bulunmaktadır. Hepimiz, gazetelerde, dergilerde, televizyonlarda ya da internette görmüşüzdür muhakkak, “UNESCO tarafından korumaya alındı” şeklinde haber metinlerini. Bu da onlardan biri aslında.
Dünya çapında birçok ülkeden seçilen şehirler UNESCO tarafından koruma altına alınmıştır. Bunun sebebi ise, seçilen şehirlerin, ülkenin ya da bölgenin kültürel özelliklerini halen sürdürülebilir olmasıdır. Ülkemizin kültür yapısı, yemek çeşitliliği gibi konularda ne kadar gelişmiş olduğu konusunda sanırım hepimiz hemfikiriz. Öyle geniş, öyle çeşitli bir mutfak kültürümüz var ki, UNESCO bile bu durumu göz ardı edememiş. Normal şartlarda, bu listeye girmek pek kolay bir iş değil. UNESCO, gastronomi şehri seçmek için birçok kriter belirlemiş.
Bu kriterlerden birkaç tanesi:
- Bölgenin, karakteristik ve gelişmiş bir gastronomi kültürü bulunmalıdır.
- Çok sayıda geleneksel yemeklerin servis edildiği restorana sahip olması.
- Geleneksel mutfaklarda kullanılan malzemelerin yerel üretim olması.
- Gastronomi festivalleri, yemek yarışmaları, ödül törenleri ve geniş kapsamlı tanınırlık faaliyetlerine ev sahipliği yapabilen bir bölge olması.
Bu durum aslında UNESCO’nun yerel üretime ne kadar önem verdiğini göstermektedir. Aynı zamanda, bozulmamış kültürleri de ne kadar iyi analiz ettiğini söylemeden geçemeyeceğim. Yani asıl baktıkları olay, yemek kültürleri değişmiş mi değişmemiş mi? Değişen kültür, mutfağa ne anlamda yansımış gibi durumları inceleyerek hazırladıkları listeler içinde Türkiye’den Gaziantep ve Hatay bulunuyor. Dediğim gibi bu listeye girmek kolay bir şey değil. Gastronomi ile özdeşleşmiş birçok ülke hatta birçok şehir bu listede yer almıyor bile.
UNESCO tarafından korumaya alınan dünya gastronomi şehirleri listesi:
- Gaziantep ( Türkiye )
- Afyonkarahisar ( Türkiye )
- Hatay ( Türkiye )
- Chengdu ( Çin )
- Phuket ( Tayland )
- Rasht ( İran )
- Bergen ( Norveç )
- Belem ( Portekiz )
- Ensenada ( Meksika )
- Tucson ( Arizona )
- Denia ( İspanya )
- Burgos ( İspanya )
- Östersunds ( İsveç )
- Jeonju ( Güney Kore )
- Zahle ( Lübnan )
- Florianopolis ( Brezilya )
- Shunde ( Çin )
- Tsuruoka ( Japonya )
Göründüğü üzere, şehirlerden birçoğunu belki de daha önce hiç duymadık. Bu liste, çok yoğun araştırmalar ve çok sayıda kriter göz önüne alınarak hazırlanıyor. Gastronominin ne kadar kaliteli uygulandığını belirleyen bir örgüt bulunmaktadır ve bu örgüt restoranlara yıldız vererek bir kıyas oluşturmaktadırlar. Fakat UNESCO bu kıyasa dikkat etmeden hazırlamış listesini.
Lezzetli ve kaliteli yemek sunan restoranların çoğunlukta bulunduğu şehir Tokyo’dur. Fakat UNESCO’nun hazırladığı liste, gastronomi şehirleri listesinde Tokyo’ya yer vermemiştir. Bunun sebebi ise gayet açık ve anlaşılır aslında. UNESCO’nun hedef aldığı kriterler, bölgedeki yemeklerin lezzeti ya da kimlerin ne kadar tercih ettiği değil, geçmişten günümüze kadar olan kültürünü koruyup koruyamamış olmasıdır.
İlerleyen zamanlarda bu listeye ülkemizden daha fazla şehrin girmesini arzu ediyoruz. Yiyecek içecek kültürlerimiz birçok ülkeye nazaran çok dah eski tarihlere dayanmaktadır. Tabi bunun ne kadarını devam ettirdiğimiz tartışılır. Türkiye’nin isminin bile böyle ortamlarda geçmesi güzel bir olaydır.