Şirketlerin varoluş temellerinde bulunan “güven” öncelikle şirketin kurucusunun kendi vizyonuna karşı sorumluluklarını yerine getirmesi yani kendine verdiği sözü tutması ile mayalanır. Bir insanın kendi inandığı değerlere uygun davranması etik tutarlılığın temelidir. Dolayısıyla şirketin varoluşundaki güven aslında “kendine karşı verilen etik bir taahhütle” başlar ve devam eder. Bu etik taahhüt yapılan işle birlikte ortaklara karşı verilen sözleri gerçekleştirmeye, müşterilere verilen sözleri gerçekleştirmeye ve çalışanlara verilen sözleri gerçekleştirmeye doğru yayılarak şirketin varoluşundaki etik kontratı yaratır. Denilebilir ki bir şirket açık ya da örtülü üç temel etik sözleşme (kontrat) üzerine kuruludur.
Bunlar:
- Ortaklarla yapılan etik sözleşme
- Müşterilerle yapılan etik sözleşme
- Çalışanlarla yapılan etik sözleşmedir.
Bu üç etik sözleşmeye şirketin “toplum” ile yaptığı etik sözleşme de eklenebilir ki bu sosyal sorumluğun ve sorumlu liderliğin alanına giren başka bir inceleme konusudur.
Şirketin ortaklarla yaptığı etik sözleşme onların şirkete sermaye koyma güvenine karşılık olarak onlara mevcut koşullarda alabilecekleri en yüksek faydayı sağlamak ve sermayelerini korumaktır. Şirket yönetimi keyfi, sorumsuz, kötü niyetli davranmayacak ve kendisine emanet edilen sermayeyi koruyarak geliştirecektir. Bu şirketin ortaklarına karşı kanuni ve ticari taahhüdünün ötesinde aradaki ilişkiyi mümkün kılan “etik taahhüdüdür”.
Şirketin müşterilerle yaptığı etik sözleşme onların ödemeyi kabul ettikleri fiyata karşı elde etmeyi bekledikleri faydayı onlara sağlayacak bir ürün veya hizmet sunma taahhüdüdür. Şirket bu taahhüdü yerine getirmediği zaman müşterisi ile arasında mevcut olan etik sözleşmeye aykırı hareket etmiş olur. Bu aykırılık eğer telafi edilmezse “alışverişin” sürdürülebilirliğini sakatlar.
Şirketin çalışanlarla yaptığı etik sözleşme ise onlara hakkaniyetle davranma, koruma ve gözetme yükümlülüğüdür. Şirket yönetimi çalışanlarına böyle davranmadığında çalışanla arasındaki etik sözleşmeye aykırı hareket etmiş, etik bağı koparmış, güveni zedelemiş olur. Böylece çalışan da şirkete karşı olan taahhütlerini yerine getirmeme hakkı hisseder. Çalışan sessizliği, sessiz istifa, düşük bağlılık gibi problemlerin temelinde bu etik bağı koparak şirket yaklaşımları yer alır.
Şirketlerin bu üç alanda taahhüt ettikleri güveni koruma ve artırmalarını sağlayan şey şirketlerin “etik liderlik” becerileridir. Etik liderlik şirketin varoluşunda bulunan güvenin üç ayağına da uygun davranacak etik sorumluluğu önce kendine karşı taahhüt eder. Çünkü etik liderlik bu üç alandaki etik sözleşmelerin sürmesinin hukuki ve ahlaki taahhütlerden çok daha yüksek sorumluluk gerektirdiğinin farkındadır. Örneğin siz yıl sonu bilançoda birtakım makyajlamalarla kanuna uygun olduğu halde karı düşük gösterseniz bu belki kanunidir ancak ortaklarınızla aranızdaki etik sözleşmeye aykırı hareket etmiş olduğunuz için onların güveninde azalmaya sebep olur. Ya da müşterinizle girdiğiniz bir çekişmeyi hukuksal olarak kazansanız bile o müşteriyi ebediyen kaybedersiniz. Çaresiz olduğu için sunduğunuz hakkaniyetsiz çalışma koşullarını kabul ettirdiğiniz bir çalışana belki hukuki olarak yanlış davranmıyor olabilirsiniz ancak onun bağlılığını yeniden kazanmanız mümkün olmaz.
Şirketlerin ortak, müşteri ve çalışan ayağında etik sorumluluklarını yerine getirmeleri ancak etik bir liderlikle mümkündür. Şirketler bu üç alanı yönetmek için atadıkları yöneticilerde, tepe yönetimlerinde “etik bilinç ve farkındalığı” en az diğer beceri ve yetkinlikler kadar önemsemedikleri takdirde sürdürülebilir karlılık ve büyüme hedeflerine ulaşmaları mümkün olmaz. Şirketlerin kurumsal uzun ömürlülüklerinin en öenmli garantisi ortak, müşteri ve çalışan ayağında güvene zarar verecek tutumlardan kayıtsız ve şartsız (bilâkayd-ü şart) olarak “kaçınma prensibine sıkı sıkıya bağlı” etik liderlik becerileridir.
