İş sağlığı ve güvenliği daha doğru bir tabirle işçi sağlığı ve güvenliği sadece işçinin fiziksel sağlığını korumak demek değildir. Özellikle günümüzde çalışanlar zihin, duygu ve ruhlarıyla daha fazla işe dahil olduklarından çalışanların psiko sosyal bütünlüklerini korumak önem taşır. Türk mevzuatında iş kanununda ve iş sağlığı ve güvenliği kanununda bu konular açıkça tanımlanmaz. Konu açıkça tanımlanmadığı için işyerlerinin büyük çoğunluğunda çalışanların karşılaşabilecekleri “psiko sosyal” risklere yönelik tedbirler alınmamaktadır. Psikososyal tehlike, iş tasarımının, örgütlenmesinin ve yönetiminin ve gerçekleştirildiği toplumsal ve çevresel koşulların psikolojik, toplumsal veya fiziksel hasara yol açma potansiyeli taşıyan boyutlarıdır. Mevzuata henüz girmese de ÇSGB’nin 2016 yılında yayınladığı psiko-sosyal risk faktörleri bilgilendirme rehberi bu alanda bir ön çalışma niteliği taşımaktadır. Psikososyal riskler özellikle iş stresine bağlı olarak gelişen riskler olarak öne çıkar. Bir iş yerinde işin mahiyeti, iş yükü ve iş temposu, iş programları (vardiyalı çalışma ve gece çalışması), kontrol ( çalışanların otonomi ve inisiyatif alma oranları), çevre ve ekipman, kurum kültürü, kişiler arası ilişkiler, işyerindeki görev, kariyer gelişimi, iş ve iş dışı yaşam etkileşimi gibi faktörler psikososyal riskler üzerinde belirleyicidir.
Araştırmalara göre psiko sosyal risk faktörleri çalışanlar üzerinde fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal olarak olumsuz bir takım geçici ve ciddiyet durumuna göre kalıcı hasarlarda bulunabilmektedir. Buna göre fiziksel belirtiler: baş ağrısı, düzensiz uyku ,sırt ağrıları, çene kasılması veya diş gıcırdatma ,kabızlık, ishal ve kolit ,döküntü ,kas ağrıları ,hazımsızlık ,ülser ,yüksek tansiyon ,kalp krizi ,aşırı terleme ,iştahta değişiklik ,yorgunluk veya enerji kaybı ,kazalarda artış olarak belirmektedir.
Duygusal belirtiler: kaygı veya endişe, depresyon veya çabuk ağlama, ruhsal durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik, gerginlik, özgüven azalması veya güvensizlik hissi ,aşırı hassasiyet veya kırılganlık ,öfke patlamaları ,saldırganlık veya düşmanlık ,duygusal olarak tükendiğini hissetme olarak izlenmiştir.
Zihinsel belirtiler: Konsantrasyon ve karar vermede güçlük, unutkanlık, zihin karışıklığı ,hafızada zayıflık ,aşırı derecede hayal kurma ,tek bir fikir veya düşünceyle meşgul olma ,mizah anlayışı kaybı ,hatalarda artış ,muhakemede zayıflama olarak kendini göstermektedir.
Son olarak psiko sosyal risklerin sosyal izdüşümleri : insanlara karşı güvensizlik ,başkalarını suçlamak ,randevulara gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal etmek ,insanlarda hata bulmaya çalışmak ve sözle rencide etmek ,haddinden fazla savunmacı tutum ,birçok kişiye birden küs olmak ,konuşmamak olarak ortaya çıkar.
Bireylerdeki belirtileri bu şekilde olan psiko sosyal riskler çalışanların verim düşüklüğü, bağlılık kaybı, dikkatsizlik, enerjisizlik gibi nedenlerden dolayı her yıl dünya ölçeğinde ekonomik olarak milyarlarca dolar kayba neden olmaktadır.
Ülkemizde de biran önce psikososyal risklerin mevzuatça tanımlanması ve işyeri hekimlerinin bu alanda eğitilerek yetkilendirilmesi ve işyerlerine psikososyal riskleri önleme ve yönetme zorunluğu getirilmesi çağdaş bir sosyal politika zorunluluğu olarak öne çıkmaktadır.
