GÜVENSİZLİĞİN MALİYETİ – 2
Credit yani kredi kelimesi latince “credere” kökünden türemiştir. Credere güvenmek, inanmak demektir. Güven ve inanç, iş ilişkisini mümkün kılan en önemli öğe olarak kredi kavramına da hayat vermiştir. Toplum olarak korkunç bir güven bunalımı yaşıyoruz. Sözlerimizi tutmuyoruz, çeklerimiz karşılıksız çıkıyor, aldatmayı ustalık ve ticaretin gereği, aldanmayı ve inanmayı ise zayıflık olarak görüyoruz. Bu vaziyet farkında olmadan yaşam maliyetlerimizi artırıyor. Ülkede iş yapmayı daha zor hale getiriyor. İş adamının devlete, devletin vatandaşına, çalışanın amirine güvenmediği bir ortamda çalışmayı bırakın yaşamak zorlaşır. “Babana bile güvenme” sözü bizde 1980 sonrası dönemde yaygınlaşan ve darb-ı mesele haline gelen ve mevcut ahlaki durumun barometresi olan bir sözdür. Söz basit anlamının ötesinde toplumun çekirdeği olan ve mutlak güven ilişkisi üzerine kurulmuş ailedeki güven ilişkisinin sorgulanırlığını ima etmektedir.
Bir kısım insanlar paranın ve işin somut olduğunu ama güven ve itibarın soyut şeyler olduğunu öne sürerek akıllarınca güven, etil ve itibar gibi kavramlardan daha önemli meseleleri olduğunu düşünürler. Bu tavır saf bir kötülük olmadığı yerde bile en kötüsünden kara bir cehalettir. Covey’e göre güvensizlik neredeyse her zaman iyi bir stratejiyi yoldan çıkarır. Ona göre “ güven somuttur, gerçektir, sayılarla ifade edilebilir. Ölçülebilir. Her seferinde, hem hız hem de maliyeti etkiler ve hız da maliyet de ölçülebilir, sayıya dökülebilir. Bir ilişkide bir takımda, bir kuruluşta güven düzeyini değiştirmek hem zamanı, hem parayı-ayrıca kalite ve değeri de- hissedilir şekilde etkilemek demektir.
Covey güvensizliğin sonuçlarına “vergi”, güvenin sonuçlarına da “temettü” adını verir. Örneğin güvensizliğin %80 olduğu bir kurumda şirket kültürü zehirlidir, çalışanlar birbirini baltalamakla meşguldür, militan paydaşlar, yoğun mikro yönetim, gereğinden fazla hiyerarşi, ceza sistemleri ve yapıları şirkete hakimdir. Buna karşı kişisel ilişkiler işlevsizdir, kavgalar, kırgınlıklar ve soğukluklar ilişkilerin doğasını tanımlar, savunmacı veya çatışmacı yüzleşmeler olur, insanlar dost ve düşman olarak sınıflanır, sözel, duygusal veya fiziksel tacizler sıklıkla yaşanır. Buna karşın güvenin egemen olduğu bir kurumda yüksek iş birliği ve ortaklıklar vardır, iletişim kolay yürütülür, çalışan ve paydaşlarla pozitif ve şeffaf ilişkiler kurulur, kurumun fonksiyonları uyumlu hareket eder, bağlılık, inanç ve sadakat yüksektir. Güvenin yüksek olduğu kişisel ilişkiler ilgi ve sevgi üzerine kuruludur ve samimidir, iletişim serbesttir ve çaba gerektirmez, birlikte hareket etmek kolaydır, ilişkiler açık ve şeffaftır, sinerji üretir.
İnsanların güvenini kötüye kullanmak ya da etik dışı bir davranışla toplumdaki güven algısına zarar vermek kısa vadede bize bir şey kaybettirmese de orta vadede toplumun güven maliyetini yükseltir ve biz de dahil olmak üzere çocuklarımız, onların çocukları bu güvensizlik maliyetinden nasibini alır. Güvensizlik sadece finansal riskler, finansal maliyetler üretmez. İnsanlar arasındaki güvenin zayıflaması “belirsizlik” yaratır. Belirsizlik insanın biyolojik ve sosyal bir tür olarak en çok irrite olduğu konudur. Belirsizlik insanda “stres seviyesini” yükseltir. Uzun dönemli belirsizlik uzun dönemli stres demektir ve bu durum organizmayı yıpratarak yaşam kalitesini düşürür. Güvenin olmadığı bir toplumda insanlar en yakındakilerinin hareketlerini kestirmeye ve onların kendilerine olası zararlarından korunmaya çalışarak yoğun bir psikolojik efor sarfederler. Bu efor belki de güvensizliğin maddi risklerinden daha tehlikelidir. Güvensizliğin beslediği belirsizlik aynı zamanda “ekonomik gelişmenin” düşmanıdır. Dünya konjonktürü zaten doğası itibariyle belirsizken bir de bu belirsizliğe zayıflayan toplumsal güvenin ilave olması ekonomide değer kaybını artırır. Güvensizlik arttıkça toplumsal fakirleşme artar sosyal adalet zayıflar.
