Türk-İş’in hesaplamasına göre ekim ayında açlık sınırı 13 bin 684 TL’ye, yoksulluk sınırı ise 44 bin 573 TL’ye yükselirken; gıda enflasyonu son 6 ayın zirvesine çıktı.
Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Ekim 2023’e ilişkin açlık ve yoksulluk sınırı verilerini açıkladı.
TÜRK-İŞ araştırmasının 2023 Ekim ayı sonucuna göre, Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 13 bin 684 TL’ye yükseldi.
Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 44 bin 573,3 TL’ye, bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti‘ de aylık 17 bin 803,3 TL’ye yükseldi.
Geçen ay açlık sınırı 13 bin 334,13 TL olarak açıklanırken yoksulluk sınırı 43 bin 433,65 TL olarak açıklanmıştı. Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 17 bin 336,25 TL’ydi.
| Çizelge 1: Dört Kişilik Ailenin Açlık ve Yoksulluk Sınırı (TL/Ay)* | ||||
| Eylül 2022 | Aralık 2022 | Ağustos 2023 | Eylül 2023 | |
| Yetişkin Erkek Gıda Harcaması | 2.187,42 | 2.451,55 | 3.652,83 | 4.004,67 |
| Yetişkin Kadın Gıda Harcaması | 1.735,46 | 1.951,20 | 2.993,12 | 3.246,01 |
| 15–19 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması | 2.157,42 | 2.421,55 | 3.604,08 | 3.952,17 |
| 4–6 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması | 1.164,88 | 1.306,27 | 1.947,99 | 2.131,26 |
| Açlık Sınırı (4 Kişilik Ailenin Gıda Harcaması) | 7.245,18 | 8.130,57 | 12.198,04 | 13.334,13 |
| Yoksulluk Sınırı (4 Kişilik Ailenin Toplam Harcaması) | 23.599,93 | 26.483,94 | 39.733,03 | 43.433,65 |
* Harcama tutarları, yuvarlama nedeniyle, toplamda farklı olabilmektedir.
TÜRK-İŞ’in verilerine göre “mutfak enflasyonu”ndaki değişim ise şöyle oldu:
● Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre %9,31 oranında gerçekleşti.
● Dokuz aylık değişim oranı ise %64,00 olarak tespit edildi.
● Son on iki ay itibarıyla değişim oranı %84,04 oldu.
● On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı ise %106,21 olarak hesaplandı.
| Çizelge 2: Gıda Harcamasındaki Değişim % | ||||
| Eyl’21 | Eyl’22 | Aralık’22 | Eyl’23 | |
| Bir Önceki Aya Göre Değişim Oranı | 0,17 | 5,15 | 4,41 | 9,31 |
| Bir Önceki Yılın Aralık Ayına Göre Değişim Oranı | – | 76,80 | 98,41 | 64,00 |
| Son On İki Ay İtibarıyla Değişim Oranı | – | 130,01 | 98,41 | 84,04 |
| On İki Aylık Ortalamalarla Değişim Oranı | – | – | 106,28 | 106,21 |
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Eylül 2023 itibarıyla gözlemlenen değişim harcama gruplarına ise göre şu şekilde oldu:
Süt, yoğurt, peynir grubunda;
Bir ayda süt ortalama %8 zamlanırken, peynir fiyatı sınırlı düzeyde geriledi, yoğurt fiyatı sınırlı düzeyde arttı. Yeni beslenme kalıbıyla araştırıya başlandığı Ocak 2022’den bu yana bu gruptaki ürünler 3 kattan fazla fiyat artışı göstermiştir.
Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum ürünlerinin bulunduğu grupta;
Et ve Süt Kurumu’nun (ESK), Ankara Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendeciler Derneği bünyesinde faaliyet gösteren marketlerin bir kısmına, Nisan sonu itibarıyla ithal edilmiş olan karkas etleri düşük fiyattan vermesi sayesinde dana kıyma 190 TL, kuşbaşı 210 TL’den satılmaya başlanmıştı. Bu ürünler sırasıyla bu ay 289 TL ve 329 TL’den satıldı. Bunun yanında ulusal zincir marketler ve Ankara’nın dernek üyesi olmayan ve olup da yerli et satmaya devam eden yerel marketlerinden pek çoğunda dana kıyma ortalama 330, kuşbaşı ortalama 373 TL’den reyonlardaki yerini aldı. Av yasağının sona ermesiyle hamsi 100 TL’den, en çok talep gören deniz balıkları bir ayda %5 fiyat düşüşüyle beraber tezgâhlarda ortalama 164 TL’den satılmaya başladı. Bir ayda nohut %28, yağlı tohumlar (kuruyemiş) %27, yeşil mercimek %20, tavuk yumurtası ve kuzu eti % 17, kırmızı mercimek %13, kuru fasulye % 11, dana eti %9, tavuk sınırlı seviyede zamlandı.
Yeni beslenme kalıbıyla araştırıya başlandığı Ocak 2022’den bu yana balık, kuru fasulye, kırmızı mercimek, yağlı tohum 2 kattan; yumurta, tavuk, kuzu, yeşil mercimek 3 kattan; nohut 4 kattan; dana 5 kattan fazla fiyat artışı göstermiştir.
Ekmek ve tahıllar grubunda;
Bir ay içinde irmik %13, pirinç %10, bulgur %9, ekmek %8, makarna %5, un sınırlı seviyede fiyat artışı yaşadı. Ankara’da 7 TL’ye satılan 200 gramlık beyaz ekmek üzerinden hesaplandığında 4 kişilik ailenin aylık sadece ekmek masrafı 735 TL oldu. Ocak 2022’den bu yana ekmek, pirinç, bulgur, makarna 3 kattan; un ve irmik 2 kattan fazla fiyat artışı göstermiştir.
Taze sebze-meyve grubunda;
Semt pazarlarında hem yeşil soğan, maydanoz gibi salata yeşilliklerinin hem de ıspanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları yükseldi. Kuru soğan 20 TL’ye dayanırken patates 20 TL’nin üzerine çıktı. Brokoli, karnabahar, kabak, patlıcan, sivri biber, fasulye, barbunya, havuç ve limon fiyatları artarken karalahana, turp, köy biberi, domates fiyatları geriledi. Bu ayın zam şampiyonu %60’lık fiyat artışıyla barbunya oldu. Nektarın, çilek, üzüm, şeftali armut fiyatları yükseldi. Karpuz, kavun, muz, erik fiyatları düştü. En düşük fiyatlı meyve bu ay yine 20 TL ile elma oldu. Ortalama sebze (ana yemekleri tamamlayan maydanoz, kıvırcık vb. salata yeşillikleri dâhil değil) kg fiyatı 29,40 TL, ortalama meyve kg fiyatı 32,96 TL oldu. Hesaplamada -bu ay- 23’ü sebze ve 9’u meyve olmak üzere toplam 32 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı 26,95 TL olarak tespit edildi (ana yemekleri tamamlayan maydanoz, kıvırcık gibi salata yeşillikleri bu hesaplamada “Ortalama Meyve-Sebze Fiyatı”na dâhil edilmektedir). Yeni beslenme kalıbıyla hesaplamanın yapıldığı Ocak 2022’den bu yana meyve 7 kattan; sebze 5 kattan fazla fiyat artışı göstermiştir.
Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;
Bir ay içinde margarin %17, zeytinyağı %8, ayçiçek yağı %4 zamlandı. Tereyağı fiyatı sabit kaldı. Ocak 2022’den bu yana ayçiçek yağı 1 kattan; tereyağı ve margarin 3 kattan; zeytinyağı 5 kattan fazla fiyat artışı göstermiştir.
Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;
Bir ay içinde ıhlamur %64, baharat %49, siyah zeytin %39, yeşil zeytin %34, çay ve reçel %7, salça %6, şeker %5, pekmez %4 fiyat zamlandı. Tuz fiyatı %7 geriledi. Ocak 2022’den bu yana zeytin 5 kattan; tuz, baharat, şeker, pekmez 4 kattan; çay, ıhlamur, reçel, salça 3 kattan fazla fiyat artışı göstermiştir.