İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi 4 Ocak’ta Türkiye’ye geliyor. Ziyarette ikili ve bölgesel birçok konunun ele alınması gündemdeyken, Türkiye, İran’dan özellikle terörle mücadelede somut işbirliği bekliyor.
İran ile Türkiye arasındaki üst düzey diyaloğun devamı bakımından İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin ziyareti önemli bir aşamayı ve ortak gündemde yer alan meseleleri ele almak için uygun bir vesileyi oluşturuyor.
Ziyarette ikili ilişkilere ek olarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın İranlı mevkidaşlarıyla yoğun bir temas içinde olduğu Gazze konusundaki son gelişmeler dahil bölgesel meseleler de ele alınacak.
Irak, Suriye, Güney Kafkasya, Afganistan gibi bölgesel konuların ziyaret kapsamında ele alınması beklenirken, Türkiye’nin İran’dan somut beklentilerinden biri olarak terörle mücadelede somut işbirliği ön plana çıkıyor.
Türkiye ve İran 560 kilometrelik uzun bir sınır paylaşıyor. Bu bağlamda başta PKK ve terör örgütü PKK’nın İran kanadı PJAK olmak üzere tüm terör örgütlerine karşı ortak mücadelenin etkin şekilde sürdürülmesi bekleniyor.
İki ülkenin içişleri bakanlıkları arasında diyalog mekanizmaları mevcut. Diplomatik kaynaklara göre, ortak bir anlayış olmasına rağmen Türkiye, İran’dan ilave adımlar atmasını da bekliyor.
30 MİLYAR DOLAR TİCARET HACMİ HEDEFİ
İki ülkenin toplam nüfusu 170 milyonu aşarken, kayda değer bir potansiyel mevcut ve bu bağlamda iki ülkenin ticaret hacmi için 30 milyar dolar hedefi ortaya konuldu.
İki ülke arasındaki güncel ticaret hacmi yaklaşık 6 milyar dolar düzeyinde. Öte yandan, 2012’de 22 milyar dolara ulaşan ticaret hacmi, yaptırımlar ve salgın nedeniyle düştü.
Türkiye, İran’da yaptırımlara yol açan nükleer anlaşmanın yeniden yürürlüğe girmesi yönündeki çabaları destekliyor.
İran ile Türkiye arasında Tercihli Ticaret Anlaşması kapsamında bazı ürünlerde kolaylık sağlanıyor. İran’ın Türkiye’nin 68 ürününü anlaşma kapsamından çıkarmasının ardından bunların tekrar anlaşmaya dahil edilmesi ve anlaşmanın da genişletilmesi bekleniyor.
Ayrıca Türkiye, İran halkı için en çok tercih edilen turizm destinasyonu. Türkiye’nin verilerine göre, geçen yıl 2,3 milyon İranlı turist Türkiye’yi ziyaret ederken, Türkiye’den İran’a giden turist sayısı da 357 bindi.
2 SINIR KAPISI DAHA AÇILABİLİR
Türkiye’nin İran sınır hattı boyunca ticaret merkezleri kurulmasıyla sınır ticaret havzası oluşturulması önerisi üzerinde de çalışılıyor.
Ocak ayının sonuna doğru Tahran’da Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı’nda iki ülke arasındaki ticaretin geliştirilmesine yönelik çalışılacak.
İki ülke sınırında Gürbulak, Kapıköy ve Esendere sınır kapıları bulunuyor. 2021’de Gürbulak’ın modernizasyon çalışmasının başlamasıyla iki ülke arasındaki taşımacılık ve yolcu geçişleri 2 kapıda yoğunlaştı. Ancak bu yıl içinde Gürbulak’taki çalışmalarının tamamlanmasıyla geçişlerin normale dönmesi bekleniyor.
Öte yandan, İran ve Türkiye, 2 sınır kapısının açılması için çalışıyor. İran tarafının da onay vermesiyle Van’dan bu kapıların açılması söz konusu.
Ticaret Bakanlığı verilerine göre, İran’daki Türk müteahhitlik firmaları toplam 4,6 milyar dolarlık 56 proje üstlendi. Türk Hava Yolları’nın (THY) da İran ile frekans artırımı talepleriyle ilgileniliyor.
ULAŞIM ALANINDA GELİŞMELER YAŞANABİLİR
Tahran ile Van arasında Covid-19 salgını nedeniyle sekteye uğrayan tren yolcu hattı seferlerinin tekrar başlatılması da Türkiye’nin beklentileri arasında.
Türkiye, yaklaşık 2 yıldır Orta Asya’dan gelerek İran’dan transit geçen Türk taşımacılardan alınan akaryakıt fiyat farkının kaldırılmasını bekliyor, bu konuda müzakereler devam ediyor. Türkiye, Nisan 2023’ten bu yana bu konuda mütekabiliyet ilkesini de kullandı.
Akaryakıt uygulamasının kaldırılmasının ardından iki ülke tarafından Kara Ulaştırması Karma Komisyonu’nun da toplanması isteniyor.
Türkiye’nin önemli doğal gaz tedarikçilerinden İran’la enerji alanında konular da görüşmelerde ele alınacak.
Zenzegur Koridoru dahil bölgede ulaştırma ve bağlantısallığı güçlendirecek ortak çabaların da gündeme gelmesi bekleniyor.
YAKLAŞIK 10 ANLAŞMA İMZALANACAK
Reisi’nin Türkiye ziyareti kapsamında kültür, bilim, medya, içişleri, taşımacılık, ticaret ve ekonomi gibi alanlarda yaklaşık 10 anlaşmasının imzalanması öngörülüyor.
Cumhurbaşkanı Reisi’yle Türkiye’ye gelecek heyette dışişleri, yol ve şehircilik, ticaret, petrol, elektrik ve enerji, içişleri ve savunma bakanlarının olacağı tahmin ediliyor.
Resmi görüşmelerin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ve mevkidaşı Reisi’nin İran’da iş yapan Türk yatırımcı ve iş insanlarıyla bir araya gelmesi de öngörülüyor.
İRAN İLE İLİŞKİLER ARTIYOR
Diplomatik kaynaklara göre, İran ve Türkiye, ikili ilişkilerini içişlerine karışmama, karşılıklı saygı, iyi komşuluk ilkeleri temelinde yürütüyor. Halklar arasında derin, tarihi ve kültürel bağlar da mevcut.
İki ülke arasındaki ilişkiler, bölgesel istikrar ve refah açısından da önem arz ediyor. Cumhurbaşkanı Reisi’nin komşu ve bölge ülkeleriyle ilişkilere önem veren bir dış politika benimsemesi Türkiye açısından memnuniyet verici.
İki ülke arasındaki Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi (YDİK), 2014’te kuruldu ve son toplantısı 19 Temmuz 2022’de Tahran’da yapıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve mevkidaşı Reisi, son olarak 8 Kasım 2023’te Taşkent’te düzenlenen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 16. Zirvesi’nde bir araya geldi. Dışişleri Bakanı Fidan 3 Eylül 2023’te Tahran’ı ziyaret etti ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, 1 Kasım 2023’te Türkiye’ye gelerek Gazze’deki gelişmeleri ele aldı.
Dışişleri Bakanlığı, 11 Aralık 2023’te Tahran’da protokol istişareleri yürütürken 20 Aralık’ta bakan yardımcısı seviyesinde Tahran’da siyasi istişareler yapıldı.
