HİLMİ DUYAR / BALIKESİR’in Balya İlçesi’nde, Fransız maden şirketinin 132 yıl çalıştırıp, on binlerce ton simli kurşun ürettikten sonra zehirli atıkları iyileştirme yapmadan terk ettiği bölge çevreye tehlike saçıyor. Büyük riskin farkında olan yöre halkı tehlikeden kurtulacağı günü bekliyor. Balya Belediye Başkanı Orhan Gaga, sarı toprak diye adlandırdıkları atık alanında ot bile bitmediğini, ilçede büyük oranda kanser ölümleri yaşandığını kaydetti. Sorunun sadece Balıkesir’in değil, Türkiye’nin sorunu olduğunu anımsatıp, “Yüz otuz yıldır kurtuluş için bir arpa boyu yol alınmadı” diye konuştu. Kocaçay’ın, zehirli posaların atıldığı depolama alanı yanından geçtiğini, her yağmurdan sonra zehirli atıkların dereye karışıp, Manyas Barajı ve Manyas Gölü’ne ulaştığına dikkat çekti. Başkanlığı devraldığında sorunu kucağında bulduğunu ancak, bu meseleyi gelecek kuşaklara aktarmak istemediğini hatırlattı.
14 BAŞKAN BAŞA ÇIKAMADI
Fransızlar, “Balya Karaaydın Madencilik” adı altında 1892 yılında kurduğu şirket ile tonlarca simli kurşun çıkardı. Dünya piyasalarında kurşun madeni fiyatlarının düşmesi, ve madenlerin devletleştirileceğini öğrenen firma 1939 yılında üretimi durdurdu. 1940 yılında madenlerin devletleştirilmesiyle birlikte Balya’yı terk etti. Giderken geride bu gün tahmin edilen rakamlarla 4 milyon ton civarında zehirli atık bıraktı. O günden sonra, yüzlerce küçükbaş ve büyükbaş hayvan telef olurken, Balya’da kanserden ölümler gün geçtikçe arttı. Soruna çare bulmak isteyen Balya’yı yönetenler, mücadele verdi. 1994 yılında belediye başkanı olan Zekai Bayram, Marmara Üniversitesi öğretim üyelerinin de katıldığı bir araştırma başlattı. Zehirli atık sahasından, Kocaçay’ın döküldüğü Manyas Barajı’na kadar, akarsu yatağından su numuneleri alındı.
Fransızların bıraktığı atıkların zehirli olduğu bir kez daha kanıtlandı. Başkan Bayram 10 yıllık yönetiminde, zehirli atıkları bertaraf etmek için çalmadık kapı bırakmadı. Daha sonra görevi devralan başkanlar Kemal Çavdar ve Dündar Cengiz mücadeleyi kararlılıkla sürdürdü. 2014 yılında başkanlık bayrağını devralan Osman Kılıç, Fransızlara kirlilik nedeniyle tazminat davası açmanın yollarını aradı. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) kapsamında1989’da imzalanan Basel Anlaşması’ndaki, “Tehlikeli Atıkların Bertarafı” ile ilgili bölümden yararlanmak istedi ve bir sonuç alamadı. O dönemde Çinli firmaların 4 milyon ton atığa talip olduğu ve geriye sıfır zehirli atık bırakacağı, bırakılan malzemenin de belediyenin yol yapında kullanacağı söylendi. Bu konu tartışma başlattı. Atıkların taşınması sırasında çevreye zarar vereceği belirtildi.
2019 Yerel Seçimlerinde Balya Belediye Başkanı seçilen Orhan Gaga şimdi bu mücadeleyi var gücü ile sürdürüyor. Gaga, Zehirli atık gündemini 2021 yılında Balıkesir Büyükşehir Belediye Meclisi gündemine taşıdı. Atıkların ortadan kaldırılması için destek istedi. Atık sahasının Çevre bakanlığının kontrolünde olduğunu ifade eden Orhan Gaga, “Cüruflardan Çinliler numune aldı götürdü bir sonuç çıkmadı, kısa bir süre önce yerli bir firma geldi 300 ton örnek alıp işledi ve olumlu bir sonuca varıldığını belirtmesine rağmen hala çalışma başlamadı.
Atıkların çevreye verdiği zarar Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Çevre ve Sağlık Komisyonu’nun incelenmesiyle de saptandı. Komisyon raporunda, atıkların tehlikeli atık sınıfında olduğu, İyileştirme işleminin taşınmadan yapılmasının uygun olacağı projenin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanması şartıyla çalışmalara başlanabileceği kaydedildi.
RADYASYON ZARARSIZ ARSENİK BAKIR VE KURŞUN TEHLİKELİ
9 Eylül Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada, alanda önemli oranda maden atığı ve flotasyon ürünü malzemenin Kocaçay deresi ve onu besleyen yan derelerin taşkın yataklarında hiçbir önlem alınmadan depolandığı, maden atıklarından kaynaklanan asidik maden drenajının Kocaçay’a karıştığı saptandı. Maden atıkları, dere sedimanları ve ana kayadan alınan örneklerde yapılan ağır metal ve radyoaktif element analizlerinde, önemli oranda sülfür bileşiklerine rastlandığı, atıklarda 2 mg/kg As (Arsenik), 9 mg/kg Pb (Kurşun) ve 651 mg/kg Cu (Bakır), radyoaktif element analizlerinde ortalama 23 Bq/kg 226 Ra ‘Radyum), 23 Bq/kg 232 Th (Toryum) ve 850 Bq/kg 40 K ölçüldüğü bilgilerin ışığında, maden atıklarında radyoaktif element derişimleri açısından normal değerler içinde olduğu, çevre ve su kalitesine zarar verecek oranda arsenik, bakır ve kurşun içerdiği tespit edildiği belirtildi. / POLİTİKA
