İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ŞEHİR POLİTİKALARI ARAŞTIRMA MERKEZİ’NİN 2019 İLLER ARASI REKABETÇİLİK ENDEKSİ RAPORU (OCAK-2020)
DOÇ. DR. A. ZAFER YALÇIN
İstanbul Üniveristesi Şehir Politikaları Araştırma Merkezi’nin Ocak 2020’de yayınladığı İller arası rekabet endeksine göre İstanbul, 81 il içersinde 100 üzerinden 77 puanla Türkiye’nin en rekabetçi ili oldu. İstanbul’u 48 puanla Ankara, 44 puanla İzmir takip etti.
İÜ Şehir Politikaları Merkezi’nde yapılan geniş bir araştırmayla, demografik yapıdan eğitime, sağlıktan sosyal yaşama, ekonomik ve sektörel yapıdan altyapı ve ulaşıma, inovasyondan girişimciliğe toplam 266 gösterge için toplanan verilerin kullanılarak rekabete dayalı ana ve alt endekslerin hesaplandı.
İstanbul, Ankara, İzmir ve Kocaeli 2009 ve 2014 verilerinde olduğu gibi yine rekabet sıralamasında zirvede yer aldı. Antalya, Bursa, Eskişehir ve Konya bu illeri takip ederken, Aydın ve Tekirdağ önceki dönemlere göre rekabetçi gücünü artırarak ilk 10 il arasına girdi. Önceki dönemlerde ilk 10’da yer alan Muğla bu yıl 11. sıraya, Adana ise 12. sıraya geriledi. Balıkesir, Mersin, Çanakkale, Trabzon, Denizli, Kayseri, Sakarya ve Samsun rekabetçi özelliklerini devam ettirdi.
Demografik yapı, sağlık, sosyal yaşam, makroekonomi, finansal piyasalar, girişimcilik ve teknolojik altyapıda İstanbul, Ankara, İzmir lider şehirler olarak yer aldı.
Ulaşımda İstanbul, İzmir ve Balıkesir, altyapıda ise İstanbul, Ankara ve Gaziantep öne çıktı.
Eğitimde Denizli, Edirne ve Ankara, yükseköğretim alanında ise İstanbul, Ankara ve Eskişehir en rekabetçi iller olarak sıralandı. Tarımda Konya, Aydın ve Şanlıurfa, turizmde Antalya, İstanbul ve Muğla ilk sıralardayken; dış ticarette İstanbul, İzmir ve Bursa, inovasyonda ise İstanbul, Ankara ve Bursa lider şehirler olarak yer aldı.
Okuryazar kadın oranının en yüksek olduğu illerden Antalya, Çanakkale, İzmir, Denizli ve Tekirdağ’da kadınların %98’i okuryazar iken, bu oranın en düşük olduğu iller ise %86 ile Mardin ve Şanlıurfa olarak belirlendi.
Sağlık bileşenine bakıldığında 10.000 kişiye düşen yatak sayısında en yüksek değere sahip il, 48 yatak ile Bolu’dur. Bolu’yu 47 yatak ile Erzurum, Elazığ ve Edirne takip etti. Bu gösterge açısından en düşük değere sahip il ise Şırnak olarak belirlendi.
BALIKESİR NE KADAR REKABETÇİ? HANGİ ALANLARDA İYİ, HANGİ ALANLARDA KÖTÜ?
Balıkesir, Türkiye’de iller arası rekabet indeksinde 100 üzerinden 30 puanla 13.sırada yer alıyor.
Balıkesir, 2010 yılında rekabetçilik indeksinde 26. sıradayken 2015 yılında 12.liğe yükseldi. 2019 yılında ise 13.sırada yer aldı.
Rekabet indeksinde Balıkesir’in durumunu daha detaylı göstermesi açısından 15 alt indeksteki yerine odaklanmamız gerekiyor.
Bu tablo, Balıkesir’in hangi alanda ne durumda olduğuna dair kabaca bir fikir veriyor bizlere.
Örneğin, Balıkesir’in en iyi durumda olduğu indeks, ulaşım endeksi. Türkiye’de 3.sıradayız. Ulaşımdaki bu iyi durumumuzu, Balıkesir’in ulaşım ağları içindeki avantajlı konumuna bağlamak mümkün.
İstanbul- İzmir otobanının hizmete girmesi, Bandırma Limanı, Ayvalık Limanı ile Yunanistan bağlantısı, Edremit Havalimanı gibi faktörler Balıkesir’i ulaşımda Türkiye’nin merkezi önemdeki bir ili haline getirmiş durumda.
Ulaşımdan sonra sıralamada en iyi olduğumuz alan Turizm. Turizm indeksinde 9. sıradayız. Bu durum,Balıkesir’in yerli tuzrizm merkezi haline geldiğinin en önemli göstergesi olarak kabul edilmelidir. Ancak, Turizm indeksinde Nevşehir, Mersin ve Ankara’nın bizim önümüzde yer almakta. Dolayısıyla, turizmde mevcut avantajlarımızı daha rasyonel kullandığımızda ilk 5’e girmemiz mümkün gözüküyor.
Eğitimde 11. sıradayız. Eğitim en iyi olduğumuz 3 alan. Bu durum, gelecek için umut veren bir gösterge.
15 indeks göstergesinden 11’inde genel sıralamamız olan 13. sıradan daha gerilerdeyiz.
BALIKESİR GERÇEKTEN TÜRKİYE’Yİ DOYURAN İL Mİ?
Benim üzerinde önemle durmak istediğim, sizin de muhtemelen gördüğünüz, tarımdaki sıramız. Evet, 18. suradayız. Balıkesir, “Türkiye’yi doyuran il” sloganıyla Türkiye’de tanıtılmaya çalışılıyor. Ancak, tarım indeksinde 81 il içinde 18. sıradayız.
Tarımda bizim olmamız gereken yer, ilk 3 tür. Lakin sıralamadaki yerimiz, tarımda işlerin yolunda gitmediğini, kaynaklarımızı kullanamadığımızı veya yanlış kullandığımızı gösteriyor. Bu durum, bizi yönetenler için acil durum olarak sayılmalı ve hemen harekete geçilmeli.
Covid-19 salgını nedeniyle gıdanın geleceğimiz için ne denli stratejik öneme sahip olduğu ortaya çıktı. Bu kadar tarımsal zenginliğin ortasında Balıkesir, bu kadar geri kaldıysa, Balıkesir’de tarımda bir çok şeyin yanlış gittiğini kabul etmek ve hemen doğru şeyler yapmak için harekete geçmek gerekiyor.
ALTYAPI VARLIĞI ARTAN NÜFUSA CEVAP VEREMİYOR
Altyapı varlıkları bakımından epey gerideyiz. Bu durum, altyapı stoğumuzun eskidiğini veya nüfus artışına cevap veremeyecek derecede yetersiz olduğunu gösteriyor. Altyapı yetersizliğini turizmdeki avantajlı ve iyi durumdaki konumumuzla birlikte değerlendirdiğimizde, Edremit Körfezi ve Ayvalık yaz mevsiminde neredeyse 3-4 milyon insana hizmet veriyor. Altyapının bu kadar yetersiz olduğu bir ortamda turizmin Balıkesir’de bırakın gelişmesini, bir süre sonra alytapı yetersizliği nedeniyle sağlık sorunları çıkması muhtemel görünüyor.
BALIKESİR SAĞLIK ALANINDA YETERSİZ KALIYOR
Sağlık alanında da 30.sıradayız. Sağlık alanındaki 30 sıra, Balıkesir’in geleceği açısından adeta alarm zilleri çalıyor. Nüfus artıyor, kent merkezi genişliyor, ihtiyaçlarımız çeşitleniyor. Özellikle Balıkesir nüfusunun Türkiye’nin en yaşlı nüfusunu barındıran illerden biri olduğunu göz önünde bulundurursak, Balıkesir’in sağlık altyapısının yetersizliğinin gelecekte bizim için ne kadar sorun yaratacağını görebiliriz.
Teknolojik altyapı ve inovasyon (yenilikçilik) alanlarında da oldukça geriyiz. Endekste en geri olduğumuz alan, ne yazık ki, yükseköğretim alanı. İlimizde 2 ayrı devlet üniversitesi bulunuyor. Balıkesir Üniversitesi benim de çalıştığım kurum. Yaklaşık 30 yıllık bir üniversite. Uzun bir geçmişe sahip olmasına rağmen ne yazık ki olması gereken noktada olmadığımızı gösteren bir sonuç ile karşı karşıyayız. Teknolojik altyapı, inovasyon ve yüksek öğretim alanlarındaki yerimizi birlikte değerlendirmemiz gerekiyor. Zira, bu üç alan birbirini tamalayıcı özellikteler. Yani, yüksek öğretim alanında güçlendiğinizde inovasyon ve teknolojik altyapıda da güçleniyorsunuz. Ya da teknolojik altyapınız geliştiğinde inovasyon ve yüksek öğretim alanı da gelişiyor. Dolayısıyla bu üç alanı birlikte değerlendirmemiz gerekiyor.
Balıkesir’in iller arası rekabetteki 13. sırası büyük oranda ulaşımdaki, turizmdeki ve eğitimdeki avantajlı konumumuzdan ileri geliyor. Bu durum Balıkesir’in geleceği için büyük bir avantaj olarak görülmelidir.
Diğer yandan Balıkesir’in geleceği planlanırken geride olduğumuz alanlara yönelik bir vizyon geliştirmeliyiz.
Tarımda Türkiye’yi doyuran il sloganıyla hiç de tutarlı olmayan bir tarımsal gerçekle karşı karşıyayız. Bu nedenle tarımdaki avantajımızı gelecek için büyük bir fırsat olarak görmek ve tarımda Balıkesir’i hak ettiği noktalara getirecek yeni vizyona ihtiyacımız var.
Sonuç olarak, gelecekte güçlü ve kalkınmış bir Balıkesir istiyorsak, Balıkesir’in iller arası rekabet indeksindeki mevcut durumu ve alt indekslerdeki durumumuz bizim için oldukça ufuk açıcı bir veri kaynağı niteliğinde.
