Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) açıkladığı son verilere göre, küresel gıda fiyatları Temmuz ayında sabit kaldı. Bu, dünya genelinde gıda fiyatlarının çeşitli faktörler tarafından dengelendiği anlamına geliyor. Ancak Türkiye’de aynı durumu gözlemlemek mümkün değil. Peki, neden?
Küresel arenada bitkisel yağ, şeker, süt ürünleri ve et gibi temel gıda maddelerinde fiyatların ya çok az arttığı ya da sabit kaldığı bir dönemden geçiyoruz. Örneğin, Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, palmiye, soya ve ayçiçek yağlarındaki küresel fiyat artışıyla %2,4’lük bir yükseliş yaşasa da, bu artış tahıl fiyatlarındaki düşüşle dengelenmiş durumda. Benzer şekilde, şeker fiyatları da sadece %0,7 artarken, süt ve süt ürünleri fiyatları da farklı kalemlerdeki değişimlerle sabit kaldı. FAO’nun Et Fiyat Endeksi’nde ise sadece %0,1’lik bir artış var; domuz etindeki düşüş, diğer et türlerindeki artışla dengelenmiş.
Bu tabloya bakıldığında, küresel gıda fiyatlarının birbirini dengeleyen dinamiklerle sabit kaldığını söylemek mümkün. Fakat Türkiye’de, bu dengeyi sağlamak bir hayli zor görünüyor. Çünkü bizde market fiyatları sürekli bir artış eğiliminde. Temmuz ayında bile, küresel endekslerin aksine, tüketiciler olarak marketteki raflarda bu artışı bizzat deneyimledik.
Türkiye’deki bu durumun arkasında yatan sebepler karmaşık ama bir o kadar da belirgin. En önemli faktörlerden biri, döviz kuru ve akaryakıt fiyatlarındaki dalgalanmalar. Bu iki değişken, gıda fiyatlarını doğrudan etkileyen en kritik unsurlar arasında yer alıyor. Döviz kuru arttıkça ithal ürünlerin maliyeti artıyor, bu da tüketiciye yansıyor. Akaryakıt fiyatlarındaki artış ise, üretim ve lojistik maliyetlerini yükselterek nihai ürün fiyatlarını yukarı çekiyor.
Bunun yanında, Türkiye’deki enflasyonist baskılar, fiyat artışlarını daha da körüklüyor. Her ne kadar yetkililer fiyat istikrarı sağlamaya çalışsa da, piyasalardaki belirsizlik ve dışsal faktörlerin etkisiyle bu pek de mümkün olamıyor. FAO‘nun küresel verileri, dünya genelinde fiyatların istikrar kazanabildiğini gösterse de, Türkiye’de bu istikrarı yakalamak için daha uzun bir yol katetmemiz gerektiği aşikâr.
Sonuç olarak, küresel gıda piyasalarında fiyatlar sabit kalsa da Türkiye’de aynı durumu beklemek gerçekçi değil. İç dinamiklerimiz ve dış faktörlerin etkisiyle, önümüzdeki dönemde de gıda fiyatlarında dalgalanmaların devam edeceği öngörülüyor. Bu nedenle, hem bireysel tüketicilerin hem de yetkililerin bu duruma karşı daha hazırlıklı olması, uzun vadede ekonomik istikrarın sağlanması açısından kritik önem taşıyor.
