Hilmi DUYAR / POLİTİKA Balıkesir, antik dönemden günümüze, pek çok olguya öncülük etmiştir. Son dönemlerde tarımın başkenti, Türkiye’yi doyuran il olarak bilinen Balıkesir, cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte, edebiyat, sanat, ekonomi, eğitim gibi her alanda atılım yaparak ülkemize örnek olmuştur. Bu atılımlardan biri de kültür, sanat ve edebiyattır. Türk ve dünya insanının tanıdığı en önemli sanatçı ve siyasetçiler, ilk şiir, öykü ve resimlerini Balıkesir’de yayımlanan gazete ve dergilerde halkın beğenisine sunmuştur. Ünlü, sanatçı ve siyasetçilerinin ilk yapıtlarını, ilk kez Balıkesirliler okumuştur.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanlığı yapan, daha sonra, Demokratik Sol Parti’yi kurup yıllarca genel başkanlığını sürdüren, Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinde başbakanlık yapan Bülent Ecevit’in İlk şiirlerinden biri olan, “Köy Mezarlığı” şiirinin Balıkesir gazetelerinden Türk Dili’nde 12 Şubat 1943’te yayınlandığını biliyor muydunuz? Türk Edebiyatı’na damga vuran, şair, yazar, Atilla İlhan’ın, “Geceleyin Rüya Görürüz” öyküsünün Balıkesir Postası Gazetesi’nin, 3, 4, 5 Ağustos 1945 günkü nüshalarında yayınlandığını duydunuz mu? Ünlü Yazar Pınar Kür’ün Dalgalar şiirinin Balıkesir Kaynak Dergisi’nde 1948’de yayınlandığını söyleyen oldu mu? Orhan Veli Kanık’ın ilk şiirinin, Balıkesir Gençler Yolu Dergisinde 15 Mayıs 1929’da yayınlandığını işittiniz mi? Bu soruları okuyanların büyük çoğunluğunun, “ilk kez duyuyorum” dediğini işitir gibiyim. Balıkesir’de öğretmenlik yapan, Kültür Müdürlüğü’nde yıllarca görev alan İbrahim Oluklu, yıllarca yaptığı araştırmalar sonunda, ünlülerin Balıkesir gazete ve dergilerinde yayınlanan ilk yapıtlarını ortaya çıkardı. Söyleşimizde İbrahim Oluklu yaşamı ve yapıtları hakkında ilginç bilgiler verdi
İbrahim Oluklu kimdir?
25 Kasım 1953 tarihinde Adana’nın Kozan ilçesine bağlı Ayşehoca Köyünde doğmuşum. İlkokulu bitirdikten 2 yıl sonra ortaokula ancak başlayabildim. Ceyhan Lisesi’nden mezun oldum. İlk şiirim lisemizin dergisi Işınsu’da (1972) yayınlandı. Ceyhan Lisesi’ni bitirdikten sonra 1973-1974 eğitim-öğretim yılında Balıkesir Necati Eğitim Enstitüsü’ne girdim. Okulu bitirdikten sonra, günümüzde Ardahan, o yıllarda Kars’ın ilçesi olan Hanak Lisesi’ne atandım. Bir süre sonra, eş durumundan Balıkesir’e geldim. Edremit, Balıkesir, Pamukçu ve Merkez Cumhuriyet Lisesi’nde çalıştım. Cumhuriyet Lisesi’nde Sarnıç adlı derginin çıkarılışını üstlendim. Bir süre de özel dershanede çalıştım. 1993’te Balıkesir Kültür Müdürlüğü kadrosuna atandım. 1985’te Ankara’da, Karşı Edebiyat dergisinin, Burhan Günel, Mehmet Yaşar Bilen, Ahmet Özer ile birlikte kurucularından biri oldum.
Balıkesir’de Edebiyat ve sanat ile ilgili çalışmalarınızı anlatır mısınız?
Balıkesir’de Hizmet ve Yeni Haber gazetelerinde yazmaya başladım. Hizmet Gazetesi’nde, öğrencilerimin yazıları basıldı. Ardından Politika gazetesinde yazdım. Kültür müdürlüğünde çalışıyordum. Balıkesir’in edebiyat tarihini taramaya orada başladım. İl Halk Kütüphanesi bize bağlı olduğundan istediğim yayını kolayca inceleyebiliyordum. Bunun dışında Balıkesir Lisesi mezunu Sabri Altınel adına Prof. Dr. Mustafa Durak’la Türkiye genelinde bir şiir yarışması düzenledik. Aramızda Balıkesir’in değerlerinden, Yakup Şahan ve Ahmet Uysal da vardı. Bu çerçevede Şükran Kurdakul, Vecihi Timuroğlu, Asım Bezirci, Kemal Özer, Afşar Timuçin, Burhan Günel, Hüseyin Yurttaş, Veysel Çolak, Yunus Koray, Gülsüm Cengiz, Nahit Kayabaşı gibi ünlü isimleri Balıkesir’de ağırladık. Aynı yıllarda Varlık dergisinin dağıtımını ve Öğretmen Dünyası dergisinin temsilciliğini gerçekleştirdim. Kültür müdürlüğünden Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi’ne geçtim. Buradaki çalışma ortamı daha rahattı. O yıllarda Attila İlhan’ın Türk Dili ve Balıkesir Postası gazetelerinde yazdıklarına ulaştım ve bunları kitaplaştırdım. Bunların arasında Attilâ İlhan’ın ilk öyküsü, “Geceleyin Rüya Görürüz” vardı. Bu öykü, o yıllarda Balıkesir Postası gazetesini çıkaran ve orada, “Sungur Tekin” mahlası ile yazan Sıtkı Yırcalı’ya armağan edilmişti.
Balıkesir Üniversitesi size ne gibi kolaylıklar sağladı, çalışmalarınıza nasıl katkı sağladı?
Ben Balıkesir Üniversitesinde çalışmaya başlamadan önce, Varlık, Karşı Edebiyat, Öğretmen Dünyası gibi dergilerde yazıyordum. Üniversitede çalışmaya başlayınca, Türkiye geneli ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti öğrencilerini de içeren şiir ve öykü yarışmasına öncülük ettim. Balıkesir Postası Matbaasının sahibi Rafet Onur’un desteklediği, “Yaklaşım” adlı bir derginin yayın yönetmenliğini yaptım. Yine yanımda Yakup Şahan, Ahmet Uysal ve Prof. Dr. Mustafa Durak vardı. Yakup Şahan, Gülten Akın, Murathan Mungan, Ramis Dara ile birlikte paneller düzenledik. Sanayi Odası Başkanı Yücel Aytaç’ın öncülüğünde, “Balıkesir” kitabını hazırladık. Aynı zamanda Balıkesir Basın Tarihi üzerine bir kitabım basıldı. Balıkesir basın tarihi üzerine çalışırken Esat Adil Müstecaplıoğlu, Mükerrem Kâmil Su, Orhan Veli Kanık, Rıza Polat Akkoyunlu, Sırrı Yırcalı, Fahri Erdinç, Halil Soyuer, Sabri Altınel, Bülent Ecevit, Mehmet Başaran, Attilâ İlhan, Pınar Kür, Prof. Dr. Devrim Erbil gibi ünlü isimlerin eserlerine ulaştım ve bunları Balıkesir’de İlk Eserler adıyla kitaplaştırdım.
Balıkesir’de ilk eserler kitabınızda neyi amaçladınız, kimler yer aldı?
Yaptığım araştırmalar sonucu, pek çok ünlü ismin Balıkesir gazetelerinde ve Balıkesir liselerinin dergilerinde yer alan şiir ve öykülerine ulaştım. Türkiye Sosyalist Partisi kurucusu, Yargıtay Başsavcı Yardımcısı, Vasıf Çınar’ın yayımladığı İzmir’e Doğru Gazetesi’nde makaleleri bulunan, Balıkesir’de günlük yayımlanan Savaş Gazetesi’ni yayımlayan Esat Adil Müstecaplıoğlu’nun, “Matem İzleri” şiirinin Zafer-i Milli Gazetesi’nin 12 Nisan 1923 tarihinde basıldığın ortaya çıkardım. Esat Adil Müstecaplıoğlu, Kurtuluş Savaşı’ndan sonra yükseköğrenimini Ankara Hukuk Mektebinde tamamladı, doktorasını Belçika’da yaptı. Yurda dönüşünde Balıkesir’e yerleşip Savaş adlı günlük gazeteyi yayımladı. Halkevi Başkanlığı yaptı. Adalet Bakanlığında görev alarak Yargıtay başsavcı yardımcılığı, Türkiye’nin ilk açık cezaevi olan İmralı Cezaevi’nin kurucu müdürlüğü ve cezaevleri müfettişliği görevlerinde bulundu. Esat Adil’in “Matem izleri” şiirinin Zafer-i Milli Gazetesinde yayımlanan ilk kıtası şöyle:
Hicranzede yıllar geçerek ah üzerinden, / Soldurdu baharın gül-i ra’nasını birden. Üç yılı mütehassir geçen eyyamı derinden Tes’ir eden ömrün ezeli gölgesiyim ben.
Bülent Ecevit’in şiirini merak ettim. Neden Balıkesir Türk Dili Gazetesi’nde? Bu konuda bir bilgi var mı?
Konuyla ilgili detaylı bilgi olmamasına rağmen Kıbrıs Fatihi olarak adlandırılan eski başbakanlardan Bülent Ecevit’in, “Köy Mezarlığı” adlı şiiri Türk Dili Gazetesi’nde 12 Şubat 1943’te basılmıştır. Şiirin ilk 2 kıtasında;
Bu taşları ne bir deli rügar Gelişi güzel ne savunmuştur. Ne de bu dağınık kırık taşlar Gökten yere kin gibi vurmuştur. Burası bir köy mezarlığıdır; Ve bu taşlar da mezar taşıdır.
Bu taşlarda bir yazı arama! Kararmıştır bu yazısız taşlar. Köylerin alın yazısı var. Bu yazısız bu kara taşlarda. Onlarda başka yazı arama
Sözleri bulunmaktadır.
Orhan Veli Kanık’ın ilk şiiri de Balıkesir’de yayımlanan gençler yolu dergisinin 15 Mayıs 1929 nüshasında yer almıştır. Bilindiği Gibi Orhan Veli Kanık Türk Edebiyat Tarihine damga vuran şair ve yazarlarımızdan biridir. Anneme adlı şiiri Balıkesir Gençler Yolu Dergisi’nin 15 Mayıs 1929 tarihli nüshasında basılmıştır. Orhan Veli imzasıyla çıkan şiir şöyle
Fakir yatağının kıyıcığında, Bir ölü lambanın kör ışığında, Sararmış yüzünün kırışığında, Beliren kederi okudum anne.
Dışarda inliyen rüzgar kudurmuş, Ruhumu okşayan nefesin durmuş. Bir ümit: Göğsüne uzandı elim, Heyhat ki o müşfik yürek te durmuş.
Balıkesir’de ilk eserler kitabımda, yine edebiyat dünyamızın ünlü isimleri Mükerrem Kamil Su, Rıza Polat Akkoyunlu, Fahri Erdinç, Halil Soyuer, Sabri Altınel, Mehmet Başaran ve Pınar Kür’ün Balıkesir’de yayımlanan çeşitli dergi ve gazetelerde çıkan ilk yapıtlarını derledim. Ayrıca Balıkesirli iş insanı Sırrı Yırcalı’nın Balıkesir Lisesi Dergisi Alkım’da yer alan, Ayrılırken şiirine yer verdim. Atilla ilhan’ın ilk Balıkesir Postası Gazetesi’nde yayımlanan, Geceleyin Rüya Görürüz adlı öyküsüne yer verdim. Bu kitapta, Devlet Sanatçısı Devrim Erbil’in ilk resimlerinden biri olan eseri var. Bu yapıt, Balıkesir Kültür Derneği tarafından çıkarılan Yeni Kaynak adlı dergide bulunuyor.
Diğer kitaplarınız da Balıkesir’le ilgili mi?
Balıkesir’le ilgili çalışmalarım elbette bu kadar değil. Şiir ve eleştiri yazmayı da sürdürdüm. Hatta, Karalar’dan Hürriyet Mahallesi’ne adlı Adana üzerine de bir kitap yazdım. Eleştiri yazılarım Varlık, Karşı Edebiyat, Yeni Biçem, Gösteri, Akatalpa, Sanat Olayı, Yaklaşım gibi dergilerde basıldı. Cumhuriyet Gazetesinde de makalelerim yazılarım yayımlanıyor. Hem eleştiri hem de şiirlerimle çeşitli ödüller aldım. İlk eleştiri kitabım Gerçekçilik Işığında adıyla basıldı. İlk şiir kitabımsa, Kimi Zaman Bir Başına adıyla kitaplaştı. Dergicilik benim vazgeçilmezlerimden biri oldu. İzmir’de bir özel okulda çalışırken Rota ve Rota Arkadaş adlı iki dergi daha çıkardım. Bunlardan ilki liseliler, ikincisi ortaokul ve daha küçükler içindi. Bursa’da Yeni Biçem dergisinin kurucuları arasında bulundum. En son Sarmal Çevrim adlı bir derginin kuruluşuna katıldım, yayın yönetmenliğini ve editörlüğünü yaptım. Son dönemde basılan eleştiri kitabım Hayatın Örüşünde Eleştiri, şiir kitabım Tutarak Tutunarak’tır. Basılan son eleştiri kitabım Ahmed Arif’in Şiiri Ahmet Oktay Eleştirellik’tir. Elbette yeni kitap çalışmalarım da var. Eleştiri ve Ötesi adını verdiğim kitap basılmak üzere. Ayrıca babamla ilgili bir dosya hazırlıyorum. Bir de Mehmet Yaşar Bilen’le hazırladığımız şairlerle söyleşi dosyasını kitaplaştıracağız.
