Prof. Çiğdem Vatansever’in 9. su ÇOMU tarafından düzenlenen Örgütsel Davranış Kongresi’nde de paylaştığı bildirinin başlığı tam olarak “Çalışma ve mekân: İşyerinin fiziksel ve mimari özellikleri çalışanların esenliğini nasıl etkiliyor? şeklinde. Bu konudaki 30 yılı aşkın araştırma ve bulgulara göre çalışılan mekân çalışan davranışı üzerinde belirleyici bir etkiye sahip. Konu hakkında Prof. Vatansever’in notları şu şekilde:
1- Evet çalışma mekânı, çalışan tutum ve davranışlarını çok yakından etkiliyor, hibrid çalışmada da bu geçerli, çünkü evdeki çalışma mekânı da çalışmaya dahil.
2- Çalışma mekanlarının bir maliyet kalemi olarak değil, bir “kaynak” olarak görülmesinin zamanı gelmiştir. Örgütsel iyileştirme çalışmalarının, mekânsal düzenlemeyi de içermesi gerekiyor.
3- Çalışanın iş tatmini ve özellikle örgüte bağlılık düzeyi ile çalıştığı mekânı kişiselleştirmesi (içselleştirmesi) arasında bir bağıntı var. Hatta masasındaki kişisel eşya/obje sayısını bir değişken olarak alıp, inceleyen çalışmalar bile bulunmakta.
4- Ve son olarak yöneticisinin görüş açısında oturmak çalışanın iş tatminini olumsuz yönde etkiliyor!
Organizasyonel davranış teorilerine göre fiziksel iş ortamı çalışanlar için bir hijyen faktörüdür. Yani fiziksel çalışma ortamı kötüyse çalışanların memnuniyeti düşer ama yeterli standartlara sahip ( iyi ısıtılan, havalandırılan, aydınlatılan, kullanışlı) bir çalışma ortamı çalışan memnuniyetini ekstra yükseltmeyecektir. Ancak yapılan araştırmalar mekanın çalışan davranışı üzerindeki daha derin tesirlerine işaret ediyor.
Örneğin çalışılan mekanlarınproksemik alan teorisine ( kişisel alanlar) uygun olup olmadığı bence çalışanların motivasyonlarını etkileyen bir konu. Küçük ve açık ofislerde sosyalleşmeleri ve ekip olmaları için üst üste tıkıştırılan çalışanların ne bireyselliklerine ne de kişiliklerine saygı göstermemiş oluyoruz. Kişisel alanı ihlal edilmiş çalışanlar muhtemelen daha yüksek bir stres altında ve odaklanmakta zorluk yaşayarak çalışıyorlar. Ayrıca çalıştıkları ortamı kişiselleştiremedikleri için mekanla bağ kurmaları da düşük bir ihtimal.
Diğer yandan kameralarla gözetlenen ve amirlerinin açık görüşünde oturan çalışanların sürekli denetlenme ve kontrol hissi nedeniyle stres ve kaygı seviyelerinin yüksek olacağı ve çalışma ortamını kişiselleştiremeyecekleri fazla uzak bir ihtimal değil.
Günümüzde çalışma mekanını tasarlamak çalışan bağlılığı ve motivasyonuna tesirleri açısından incelikle yönetilmesi gereken bir konu. Çalışma mekanının son bulgulara göre tasarımında aşağıdaki noktaların göz önüne alınması gerekiyor :
- Çalışanların fizyolojik ihtiyaçlarına uygun olmalı ( yeterli ışık, sıcaklık, oksijen, gürültü seviyesi, temizlik, tuvaletlerin yeterliliği)
- Çalışanların kişisel alanlarına saygılı tasarlanmalı, aynı mekanda çalışanlar arasında yeterli kişisel alan bulunmalı
- Çalışanların mahremiyetlerine saygılı olmalı. Çalışanlarda sürekli gözetim altında olmak, denetlenmek ve izlenmek hissiyatı uyandırmamalı
- Çalışanların kendilerini ifade etmesine olanak tanımalı. Çalışanların ofisleri, duvarları ve masalarını şekillendirmelerine ve süslemelerine olanak tanınmalı
Motivasyonun en önemli tetikleyicilerinden biri olarak görülen otonominin mekansal ayağını dizayn etmeden çalışan bağlılığı ve motivasyonu çalışmalarıyla fazla yol almak mümkün görünmüyor.
