ALİ HİKMET PAŞA MEYDANI'NA DAİRESEL KAVŞAK ÖNERİSİ

Mimar Ural İBİKOĞLU

Gazetemiz Balıkesir Politika da uzun bir aradan sonra tekrar birlikteyiz. Geçmiş yıllarda AKINCILAR HİKAYESİ (1) başlığı altında bir şehir

Hikâyesi anlatmıştık.

Şimdi güncel bir konu olan AHP. MEYDANI ve ŞADIRVAN başlığını okuyunca içinizden “hayrola URAL Bey gene İTİRAZIN VAR “ mı diyenleriniz olacaktır.

Aslında ben hiçte olumsuz değilim. Aşağıdaki Ahp. Hikâyesini okuyunca; sizlerde neden yine ORTAK AKIL dediğimiz bir yöntem ile yola çıkmıyoruz da adeta klişe haline gelen “BEN YAPTIM OLDU.” şeklindeki bir uygulama içersindeyiz diye bir sorgulama yapacaksınız

Karar sizin ama mademki şehir bizim her sokak her cadde her meydan bizim yaşam alanımız, bizim evimiz salonumuz demek ki salonun başköşesine yerleştirilen bir eşya misali böylesi projeler için müşterek karar vermemiz gerekli diye düşünüyorum.

İşe başlamadan önce Müsait bir ortamda görüşlerimizi paylaşmamız ve sonrası proje de gerekli düzenlemeleri yaparak sonuca yönelik projeye birlikte karar verip ondan sonra icraata başlayacağız.

Bu ve benzeri şehir merkezinde önemli konumundaki alanlarda yapılacak projeler için ilgili hangi kurum veya sivil toplum kuruluşlarından görüş alınıyor mu ? yoksa alınmaya gerek duyulmuyor mu?

HİKÂYE BAŞLIYOR

Bugünkü hikâyemizin asıl amacı, güncel AHP. MEYDANI yenileme çalışmaları içersinde anılan meydanın 1950 li yılarda günümüze yansımasını sizlerle paylaşmak ve de bazı önerilerde bulunmaktır.

Şimdi gelin hep birlikte hem hafızalarımızı tazelemek hem de bu hikâyeye konu olacak olan ALİ HİKMET PAŞA MEYDANI çevresinin bol görselli anlatımını görelim.

Ali Hikmet Paşa Meydanı hikâyesi 1950 yılındaki büyük çarşı yangını sonrasında başlıyor.

İşte böylesi büyük bir yangın sonrası meydan ve çevresi komple yeniden planlanmış. Günümüzde artık adı yeni görünümü bir hayli eski olan YENİ ÇARSI da bu yıllarda inşa edilmiş.

Hani meydan içersinde güncel yapımı planlanan ŞADIRVAN o yıllarda bugünkü eski Sümerbank önündeki bir yerde (üstte kırmızı okla işaretli)

O tarihlerde biri küçük biri büyük şadırvan olmak üzere meydan civarında iki adet şadırvan var.

İşte günümüzde BÜYÜK ŞEHİR BELEDİYESİ tarafında adeta sürpriz ani bir kararla uygulamaya başladığı proje de bu (!)

Halk orta yerde yer alacak olan bu şadırvana nasıl ulaşacak?

İş bankası önündeki yaya geçidinden geçerek ya da resimdeki gibi üç tarafı araç trafiği ile çevreli bu alana istediği yerden giriş – çıkış mı yapacak? Yoksa sadece karşıdan görüntüsüne mi bakacak. Güncel uygulama projesi bu şekilde

Şimdi hikayemizin burasında birlikte güncel bu proje için bir sorgulama yaparak konu özetleyelim.

Yukarıda yer alan görsellerde anılan meydanda eski şadırvanın iki tane olduğu görmekteyiz.

Bakın geçmiş yıllarda meydanın orta noktası böyle boştu.

Sonraları anılan şadırvanlardan birine ait alt mermer şadırvan kısmı çeşitli yerlere nakledildi.

Tarihi şadırvanımız geçmişten günümüze böylesi bakımlı da oldu.

Böylesi etrafındaki yeşillerin arkasında görünmez kaldığı günlerde oldu.

Malum ŞADIRVAN yapılarının esas işlevi halka su temini yanında orta fıskiyeden akan su sesi ile rahatlatıcı ayrı bir işlevselliği vardır.

Anılan meydanın ortasında yapımı sürdürülen bu tarihi şadırvan buradaki konumu itibarı ile bir heykel. Veya bir anıt yapı olarak ele alınabilir.

Fakat güncel olarak Meydanda var olagelen araç ve yaya trafiği göz ününe alındığında Orta yerde kalan bu şadırvana yaya olarak ulaşım zor ve yetersiz bir alanda konumlandırılmasından dolayı bana göre hatalıdır.

Sadece görsellik arz eden bir tarihi bir anıt yapı olarak değerlendirebilir.

BİR ZAMANLAR AHP

Hatırlayanlar olacak mı bilmem ama 90 lı yılların ortalarında aynı orta yere zamanın belediye başkanı Sami Gökdeniz, 2 metre çapında metal bir dünya küresi yerleştirmişti.

Üzerin de Balıkesir temsil eden meşhur (K ) larını simgeleyen resimlerin yer aldığı bu garibe o tarihte Mimarlar Odası olarak yaptığımız itirazlar üzerine çok kısa süre sonra ortadan kaldırıldı.

Aynı belediye zamanında tarafımdan yapılan bir meydan düzenleme maketinin meydanda sergilendiğini hatırlayanlarınız var mı acaba ?

Benzer bir örnek olarak yine 90 yılların sonlarında Vali Utku Acun önderliğinde başlatılan Kuvva i Milliye anıtı yapımı için Valimiz tarafından önerilen yerin İstasyon Meydanı ortası olduğunu hatırlayanlar var mı acaba ?

O dönem de de Yapılan itirazlar sonucunda anıt şimdiki kuvva i Milliye Mahallesi içersinde yer alan alanda yapılmıştır.

Geldik milenyumlu yılların başlangıcı olan 2000 li yıllar belediye başkanımız Ziya Tan bir gün çağırıp diyor ki; “ Ural bey kavşak meydan diye yazıp çiziyorsun hadi AHP. Meydanından başlayalım “ diyor.

Hemen ertesi günü gece trafiğin en az olduğu saatlerde beyaz çizgiler ile zamanın fen işleri müdürü rahmetli Metin Memiş ile yolları belirliyoruz.

O ne sabahleyin yükselen sesler var . Paşa camii istikametinden gelen uzun araçlar iş bankası önünden örücüler caddesine dönemez. Arkadaşlar o günlerde buradan geçebilecek en uzun araç şehit cenazelerinde askeri aracın arkasına bağlanan top arabası olabilir. Getirin aracı dönerken lastik izlerini çizelim kaldırım taşını ona göre döşeriz diyerek anılan noktada bazı değişiklikler yapıyoruz.

İşte o yıllarda 2-3 şeritli araç trafiğine göre hazırlanan ve sonraları tek şeride düşürülen araç trafiğine göre revize edilip günümüze kadar kullanılan meydan çözümü…

Evet şimdi de AHP MEYDANI hikâyesine araç ve yaya trafiği açısından müşterek bir değerlendirme yapmak için bazı rakamsal değerler ile hikâyemize devam ediyoruz.

AHP odaklı şehir merkezi konusunu 2000 li yılların başlarında hazırlanan grafiksel bir resim üzerinde anlatmaya çalışalım.

Yıl 2000 il merkezi nüfusu 200 binli rakamlarda idi,
1 km.2 lik bir alanın merkezinde yer alıyordu.
3 km2. Lik çevreden gelen yoğun araç ve yaya trafiği vardı.
BAÜ. , Öğrencileri ile alana giriş-çıkış yapan araç sayılarını belirlemiştik
O yıllarda il merkezine kayıtlı otomobil sayısı 36 bin civarında idi.
bu araçlardan 1/10 u merkez trafiğine katıldığını varsaysak günde 4- 5 bin araç işte bu AHP. odaklı alana giriş çıkış yapıyordu.,
Merkezdeki toplam Otopark sayısı 2-3 bin civarında idi.

GÜNÜMÜZDE DEĞİŞEN NEDİR ?

Aradan geçen 20 yılı aşkın sürede yukarıda verilen rakamsal veriler tekrar bir göz atalım.

Yıl 2022 merkez iki ilçe toplam nüfus 400 binli rakamlarda

1 km2. Lik merkez alanı, yollar aynı

Değişen çevredeki 3 km2. Alan neredeyse 10 km.2 lik bir kapsama alanına yayılmış,

Merkezde Kayıtlı otomobil sayısı 200 binin üzerine çıkmış,

Şehir merkezine geçmiş yıllarda 5 bin olan günlük giriş – çıkış yapan araç sayısı 20-25 binli sayılara ulaşmış,

Güncel olarak Ara yollar, lunapark alanı ve DDY. Civarı dahil toplam Otopark sayısı 4-5 bin civarında

Merkezde otopark ihtiyacı had safhada (!)

Peki şimdilerde sizce öncelik sırasına göre neler yapılması lazım ?

Malum Son yıllarda artık BÜYÜKŞEHİR olduk.

1-2 kavşağımız eksik ama günümüzde Alt üst geçişli Yeni köprülü kavşaklarımız var.

Çift şerit yollarımız oldu.

Şehir merkezinde acil Otopark ihtiyacımız var mı ?

Hikâyesini yazdığımız AHP hep aynı kaldı derken geçtiğimiz günlerde BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE yetkilileri ani bir kararla yolları aynı trafik akışı aynı kalmak şartı ile orta yerdeki tarihi şadırvanın üzerini eskisini örnek alarak adeta yeniliyor.

AHP merkezinde eksik olan ŞADIRVAN mı sizce ?

İTİRAZIM VAR!

OLMAZ (!) meydan araç ve yaya trafiği bu yoğunlukta iken orta yere böylesi bir yapılaşma uygun olmaz. Gerek araç ve yaya trafiği yoğunluğu açısından gerekse artan yaya trafiği açısından AHP. Meydanı içersinde böylesi bir uygulama yapılamaz.

Yapılsa dahi ileriki yıllarda biri gelir bu şadırvanı yine başka bir yere nakleder. Veya bir bakarsınız hani yakın tarihlerde tarihi simge olarak bazı kavşaklara yerleştirilen elinde kılıcı olan atlı renkli figürler gibi kaybolur. (!)

Bu meydan artık yaya trafiği ön planda tutularak yenilenmelidir.

Yetkilileri son bir kez daha uyarmak istiyorum.

Eğer böylesi bir şadırvanı mutlaka yapmak istiyorlarsa gelin bunu Paşa Cami yanında yeni düzenleme yaptığınız eski hal binasının olduğu alanda yapalım.

Hem işlevsellik hem de tarihe sahip çıkmak açısından daha ulaşılabilir. Daha işlevsel daha anlamlı bir yer seçimi yapılmış olur.

TARİHİ ŞADİRVAN İÇİN YENİ YER

Evet tarihi şadırvan için yeni yer önerisi burası; hani demir karkaslı ilave işyerleri yapılan yerin önünde kalan orta alanda tarihi şadırvan yapılacak olursa böyle bir görüntü elde edilir.

ARAÇ ve YAYA TRAFİĞİ

Şimdi gelelim AHP. Meydan için olası proje önerilerimize;

Önce elimizdeki verilere bir göz atalım:

Alan mümkün olduğu kadar yaya trafiğine ayrılmalı,
Artan araç trafiği: alana her yönden giriş çıkış yapan araç sayısının güncel tespiti yapılmalı,
Artan Yaya trafiği önceliği göz önünde bulundurularak araç trafiğinin nasıl azaltılabileceği yönünde araştırma yapılmalı,
Alan içeriğinde mümkün olduğu yayaların kullanabileceği şekilde yeşil donatılara yer verilmeli,
Söz konusu Şadırvan yeri iyi belirlenmeli,

Yukarıda sıralamaya çalıştığımız gerekçeler doğrultusunda;

Meydan yenileme önerileri:

1.- ÖNERİ: Şadırvan ister aynı yerde bırakın isterseniz paşa cami yanındaki alan nakledin ama yaya trafiği rahatlatmak amacı doğrultusunda;

Alana gelen araç trafiğini azaltmak,
Yaya trafiğini mümkün olduğu kadar rahatlatmak,
Dairesel kavşak olarak uygulama yapmak,
Araç trafiğini önce ışıklı sistem olmadan denemek sonrası,
Üç yerde tanzim edilecek ışıklı olarak yenilemek,
Yeşil alan oranını artırmak amacı ile öneri çözüm

Dairesel kavşak uygulamasına ait kullanım trafik şeması

2.- ÖNERİ: Şadırvan yapılsın proje aynı kalsın deseniz bile . Şadırvana ulaşımı kolaylaştırmak, araç tarafiği içersinden çıkartmak altta yer alan bir öneri;

Bu amaca yönelik olarak paşa camiinden gelen araç trafiğinin Anafartalar yönündeki yolunu değiştirilmesi ile böylesi bir proje uygulanabilir.

Bu ikinci öneri ise tarihi şadırvan mutlaka bu meydanda kalsın denildiğinde geçerlidir.

Bu takdirde şadırvanın yer alacağı alan resimde görüldüğü gibi yol cepheleri yaya geçişlerini engelleme amacı ile yeşil örtü ve ya bariyerlerle engellenmek şartı ile uygulanmalıdır.

Elbette Böylesi önerilere katkı sağlayacak konuya duyarlı her kent yaşayanın ekleyeceği çok şey olabilir.

Hatta radikal bir kararla milli kuvvetler caddesinden başlayarak araç trafiğini (zaruri ihtiyaçlar hariç) tamamen kapatmakla başlayıp, giderek araç trafiğini zorlaştıracak cesur kararlarla yaya trafiği önceliğine önem verilmesi düşünebilinir.

Sonuç olarak temennim bu bölgenin yaya öncelikli olarak daha modern bir şekilde kent yaşamına katılması olduğunu belirtmek isterim.

Yapılan ve yapılacak çalışmalarda emeği geçenlere teşekkürlerimi sunarım.

Hikayenin sonuna yıllara sâri böylesi bir radikal öneriyi de ekleyelim.

YENİ YER ALTI ÇARŞISI

Konu AHP. Meydanı ve kısa süre öncesi PAŞA CAMİİ ve çevresindeki iyileştirme projesi içersine şimdi gelin artık yarım asırı aşan bir süredir çarşı merkezimizde yer alan YENİ ÇARŞI için eski bir önerimizi tekrar gözler önüne serelim.

,Günümüzde YENİ ÇARŞI görüntüsü böyle…